Familiebijeenkomst

Even zijn we nog met de 68-jarige projectontwikkelaar Alan Querry bij hem thuis in Northumberland, in het noorden van Engeland. Alan heeft zorgen. Om zijn moeder die in een te duur verzorgingshuis zit, om de economische recessie die hem verlamt, en om zijn dochter Vanessa. Volgens haar nieuwbakken vriend zit Vanessa in een crisis, aanleiding voor Alan Querry om zijn koffers te pakken en af te reizen naar Saratoga Springs, upstate New York.

Upstate, in het Nederlands wat geforceerd getiteld Afgelegen, is de tweede roman van James Wood, literair criticus van The New Yorker. Afgelegen is een mooie, kleine roman en een subtiel portret van een vader en zijn twee volkomen verschillende dochters. Vanessa is de kwetsbare van de twee, verhuisd naar Amerika en filosofiedocente aan een kleine universiteit – en met een geschiedenis van depressies. Helen daarentegen, twee jaar jonger, een spring-in-het-veld, en als executive bij platenmaatschappij Sony erg succesvol. Helen is op dat moment voor zakenbesprekingen in New York en daar zal Alan haar ontmoeten om dan samen noordwaarts te treinen naar het onder de sneeuw bedolven Saratoga Springs. Alan is een notoire piekeraar en binnenvetter. Zachtaardig, confrontatiemijdend. Hij overdenkt hoe zijn leven is verlopen; gescheiden van Cathy toen de meiden in hun puberteit waren. De draad pas weer opgepakt – twaalf jaar geleden – toen Cathy na een ziekbed overleed en nu weer min of meer gelukkig met de holistische en zakelijke Candace. Het had nogal een impact op Vanessa en Helen toen Cathy er met een ander vandoor ging en Alan met de meiden achterliet; voor Vanessa nog steeds een onverwerkt verleden. De ontmoeting in Saratoga Springs, in Vanessa’s bouwvallige huis, is ongemakkelijk. Ze woont er samen met de jongere Josh, een tech-journalist en te knap en te hip voor Vanessa, zo menen Helen en Alan.

James Wood heeft een mooie, zachte schrijfstijl; glijdt subtiel over de obstakels van de onhebbelijkheden van de hoofdpersonages heen – maar stipt ze wel aan. Ze zijn latent aanwezig, maar vooralsnog onder de oppervlakte. Wood werkt de tegenstellingen tussen de kordate, maar wel overwerkte Helen, de serene, in zichzelf gekeerde Vanessa en – tussen die twee in – de onhandige Alan vakkundig uit en is geestig bovendien als Vanessa haar theorie over het samengaan van de Anglo-Amerikaanse filosofie met de Europese uiteenzet:

Ik improviseerde een verhaaltje rond de oude mop dat het verschil tussen de twee is dat Engelse analytische filosofie je morele plicht onderzoekt wanneer je een bibliotheekboek nog in je bezit hebt dat je al terug had moeten brengen, en dat de Europese filosofie je morele plicht onderzoekt wanneer de nazi’s binnenvallen.

Daarnaast zijn er lezenswaardige passages wanneer ook Alan en Helen filosoferen over hun vakgebieden: Alan over de stedelijke ontwikkelingen, die resulteren in steevast lelijke stadsharten; en Helen over de toekomst van de popmuziek. Ondertussen blijft de sneeuw vallen in Saratoga Springs.

Het kwam in hoog tempo naar beneden, op die passief-agressieve manier van sneeuw, steels maar meedogenloos, vasthoudend aan de eigen witte agenda, de zachte monotonie die alle tijd vernietigde, elk verzet, elke activiteit.

James Wood ontvouwt in Afgelegen een boeiend familiedrama waarin de gedachten dodelijker zijn dan wat daadwerkelijk wordt uitgesproken. Vóór alles hebben vader Alan en dochters Vanessa en Helen compassie voor elkaar; zijn elkaar genadig. Beproeven en besluipen elkaar de hele tijd in het gesprek, de conversatie, maar weigeren de ander hiermee in een hinderlaag te lokken.

De ochtend erna was het nog warmer. Buiten druppelde overal water, de daken van de huizen waren nu sneeuwvrij.

De metafoor is helder. Prachtige roman.

Wiebren Rijkeboer

James Wood – Afgelegen. Vertaald door Arie Storm. Querido Uitgeverij, Amsterdam. 256 blz. € 20,99.