05/07/2019

Tussendoortje

De nieuwe Coetzee, De oude vrouw en de katten, is een verzameling deels eerder verschenen korte verhalen. Zoals ‘Als een vrouw ouder wordt’ dat eerder verscheen in Als een vrouw ouder wordt bijvoorbeeld.

In een aantal van deze verhalen is Elizabeth Costello het hoofdpersonage. In het titelverhaal woont Elizabeth in het zuiden van Spanje. Ze geeft de zwerfkatten eten en onderhoudt Pablo, een man die anders zou zijn opgesloten omdat hij alleen overlast veroorzaakt. Ze is oud, ‘stervende’ is een woord dat haar zoon niet tegen haar durft te gebruiken. Hij wil dat ze de smerige, armoedige ellende achter zich laat en op een meer comfortabele plek gaat wonen in Zuid Frankrijk. Costello is een Australische schrijfster die worstelt met morele vraagstukken, het alter ego van Coetzee. Zoals in ‘Het glazen abattoir’. We lezen dagboekaantekeningen van Costello over onze omgang met dieren. Het verhaal ligt in verlengde van de hoofdstukken over de omgang met dieren, uit Elizabeth Costello. Costello vraagt zich af of de onzichtbaarheid van de voedselproductie niet mede debet is aan de populariteit van vlees. Dat gaat zo:

‘Hoeveel denk je dat het zou kosten, John, om een abattoir te bouwen? Niet groot, alleen een model, bij wijze van demonstratie.’
‘Een demonstratie waarvan?’
‘Een demonstratie van wat er gebeurt in een abattoir. Slachten. Ik bedacht dat mensen alleen maar tolereren dat er dieren worden geslacht omdat ze er niets van te zien krijgen. Te zien krijgen, te horen krijgen, te ruiken krijgen.[…]’

Literair is dit verhaal niet het meest spannend. Dan is het titelverhaal beter. Hier zien we een Costello van vlees en bloed, op leeftijd, koppig. Of het verhaal over een vrouw die een affaire heeft en er tot haar eigen verbazing geen berouw heeft. Verhalen waaraan onmiskenbaar de hand van Coetzee is te vernemen; prachtig geformuleerd (en vertaald door Peter Bergsma). De Engelse titel van De oude vrouw en de katten is Moral tales. De ‘roman’ Elizabeth Costello had als ondertitel ‘Eight lessons’. Coetzee verkent morele vraagstukken en gebruikt daarvoor een schrijver als personage met dezelfde preoccupaties. Het zijn verhalen over bedachtzame personages, die worstelen met grote vragen. Maar meer dan de aanzet tot een groter verhaal zijn ze niet. In Elizabeth Costello waren de hoofdstukken ook min of meer apart van elkaar te lezen, maar vormden ze samen een geheel waardoor Costello als personage kleur kreeg. Die functie hebben de verhalen in De oude vrouw en de katten niet. Het is een tussendoortje. De echte nieuwe Coetzee verschijnt na de zomer, het sluitstuk van de trilogie over Jezus.