Wat zijn herinneringen waard?

Kunsthistoricus en voormalig kunstcriticus Sacha Bronwasser schreef een boek over Gala Versluis, een kunstjournalist die schrijft voor het tijdschrift De Blauwe Rus. Daar gaan we weer, denk je, het zal wel niet lang duren voordat de naam van Marina Abramović zal vallen. En ja hoor, net als in De consequenties van Niña Weijers – die een aanbeveling schreef voor de debuutroman Niets is gelogen – speelt de performancekunstenaar ook hier een rolletje.

Als Gala Versluis een rouwbrief krijgt met de boodschap dat Pé Derkinderen, gynaecoloog en kunstkenner, is overleden denkt zij terug aan vijf jaar eerder. Dan houdt ze in een galerie in Kortrijk een speech bij de opening van een tentoonstelling. De kunstenares in kwestie wordt al jarenlang gesteund door deze Pé, een lastige, oude man die zichzelf graag hoort praten. Hij drinkt veel te veel en bij het diner na afloop gaat hij bijna dood. Daarmee is al genoeg weggegeven van de inhoud, want de roman moet het niet hebben van de vele spannende verwikkelingen.

Bronwasser schrijft net als A.F.Th. van der Heijden in de breedte. De verschillende personages – van criticus, de kunstenares, de man van de kunstenares tot de galeriehouder – komen allemaal aan het woord om die dag in Kortrijk te construeren. Wat is er precies gebeurd tijdens het diner, wie waren erbij, wie handelde en welk effect heeft dat gehad op de rest van hun leven? ‘Wat zijn herinneringen waard?’ vraagt Gala zich op een gegeven moment af. Want dat is een van de thema’s van dit boek.

Is het mogelijk dat we die zelf aanmaken, dat we ze uit klei omhoogtrekken op een pottenbakkersdraaischijf? Dat er soms een briljant uitpakt, ons verrast met haar perfecte, nat-glanzende vorm, maar dat de volgende alweer verfrommeld onder onze handen vandaan schiet.

Uit Niets is gelogen blijkt het antwoord te zijn dat alle herinneringen hun eigen waarheid bevatten voor degene die zich iets herinnert. De titel lijkt dat ook te suggereren. Voor Gala maakt die dag in Kortrijk ook een keten aan herinneringen los over haar vader die op jonge leeftijd plotseling is overleden.

Een van de andere thema’s lijkt de functie van kunst te zijn. Daar waar de kunstenares vroeger zichzelf fotografeerde, maakt ze nu kunst die naar buiten treedt en de wereld opzoekt. Hoofdpersoon Gala zal uiteindelijk de kunstjournalistiek vaarwel zeggen (evenals de schrijfster) en zich bezighouden met de ontwikkeling van jonge kunstenaars. Dat is een stap van beschouwer, degene die aan de zijlijn staat naar iemand die deelneemt. Hopelijk zal Bronwasser in haar volgende roman de wereld buiten de kunst ook meer toelaten.

Coen Peppelenbos

Sacha Bronwasser – Niets is gelogen. Ambo|Anthos, Amsterdam. 256 blz. € 20,99.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 25 oktober 2019.