Ziekenhuisgedachten

Het onbesproken beeld van Helen Knopper is al een jaar oud en als ik het niet dankzij uitgever Franc Knipscheer toegestuurd had gekregen, dan had ik het boek waarschijnlijk nooit gelezen en dat zou erg jammer zijn, want het behoort tot de 10 mooiste boeken die ik dit jaar gelezen heb. Dat komt vooral door de toon die sterk ingekleurd wordt door humoristische terzijdes die Engels aandoen. De aanleiding tot dit autobiografische werk is de tijd die Helen Knopper (1934) doorbracht in het ziekenhuis. Daar verblijft ze een tijdje op de intensive care na een operatie aan een gescheurde aorta. Dat er dan nog twee andere operaties volgen weet ze nog niet. Met een laconieke geest ondergaat ze de ontberingen van een bedlegerige: de andere patiënten, het plassen op een po, de machinerie van een ziekenhuis.

Ik heb oprecht geprobeerd troost te putten uit de groenstrook in de vensterbank, alsook uit goede bedoelingen. Dat die poging is mislukt, komt waarschijnlijk doordat ik me sterk identificeerde met de staat waarin de plantjes verkeren: zo slap en futloos, alsof ze op het punt staan een zenuwinzinking te krijgen.

De lange dagen in het ziekenhuis en tot de tijd daarna (waarbij haar mobiliteit ernstig is afgenomen) vult ze me herinneringen. Voor een groot deel gaan die over haar huisdieren en kat Dora en de hond Cosmo in het bijzonder. Hoe ze de hond na enige twijfel (haar vorige hond was net overleden) toch meeneemt naar huis tot aan de dood van het dier. Dat lijkt wat triviaal te zijn, maar bij Knopper ligt er een groter thema onder. Dat wordt duidelijk als ze ook het verhaal van haar vader vertelt die in de Tweede Wereldoorlog opgepakt en weggevoerd is. Daarover schreef Knopper eerder al de roman Een onfatsoenlijk afscheid. Het grotere thema gaat volgens mij over de moeilijkheid om je aan een ander – mens of dier – te hechten. Door je te hechten incorporeer je al het mogelijke verdriet in je leven dat je ooit afscheid van die ander moet nemen.

De fragmentarische opbouw van Het onbesproken beeld werkt uitsteken – van het heden schiet je naar het verleden, van angstdromen naar afgeronde herinneringen naar de sleur van een ziekenhuisdag – en daardoor ontmoet je tussen de regel een echt mens die aan het eind weer naar huis mag. ‘Ontsnapt aan iets wat niet vatbaar is voor herhaling.’ Een aanrader.

Coen Peppelenbos

Helen Knopper – Het onbesproken beeld. In de Knipscheer, Haarlem. 136 blz. € 15,00.