Willen mensen zoiets wel lezen?

‘Vroeger had je een oorlogstrauma, nu een glutenintolerantie,’ smaalde Özcan Akyol in elk interview naar aanleiding van zijn Boekenweekessay. Benieuwd hoe hij Condities van Thomas Heerma van Voss leest die schrijft over een schrijver met de ziekte van Crohn die een boek schrijft over een schrijver met de ziekte van Crohn. Heerma van Voss, die in interviews vertelde dat hij zelf ook met die ziekte, een chronische darmaandoening, worstelt, schreef met Condities ook nadrukkelijk een pastiche op het literaire bedrijf. Het is een beetje een ongemakkelijk paradox om die wereld op de hak te nemen, terwijl Heerma van Voss de media op dezelfde manier gebruikt om zijn boek onder de aandacht te brengen.

Hoofdpersoon Vincent Pek heeft zo zijn bedenkingen bij al te autobiografisch proza en de hijgerigheid van uitgevers en media om juist dat persoonlijke aspect eruit te vissen. ‘Denk je niet dat het verhaal te veel over fysieke tegenslag gaat? Willen mensen zoiets wel lezen, of blijven ze hangen bij irritante vragen naar mijn eigen ziektegeschiedenis.’ Als Pek na verschijning van zijn roman aan een talkshowtafel uitgenodigd wordt, is juist het persoonlijke verhaal interessant voor de presentatrice. De dagen na het ongelukkig verlopen interview wordt vooral de echtheid van Peks verhaal in twijfel getrokken.

Door zijn ziekte trekt Pek zich steeds meer terug uit de wereld. Schaamte en een continue onzekerheid over het functioneren van zijn eigen lichaam brengen Pek in een steeds groter isolement. Dat gaat ten koste van zijn relatie met zijn vriendin Femke die uit zelfhulpboeken haar adviezen voor goede relaties haalt, maar weinig weerklank bij Pek vindt. Zij, zijn ouders en schoonouders willen alsmaar praten over de ziekte en hoe Pek zich erbij voelt, maar het resultaat is een steeds grotere geslotenheid van Pek. Zo ontspannend is het niet om te babbelen over ontlasting. Alleen op papier kan hij zijn verhaal kwijt en heeft hij controle over de ziekte van zijn hoofdpersoon, een controle die hij in zijn eigen leven niet heeft.

Het einde van de roman, als het steeds slechter gaat met Pek – in zijn relatie en met zijn ziekte – is het beste deel van Condities. Je raakt met Pek in een hallucinerende maalstroom van pijn en wanhoop. Dan zijn die communicatiestagiaires op de uitgeverij, die loze kreten in folders, die inhoudsloze publiciteitscampagnes en die inwisselbare recensies in de krant opeens bijzaak geworden.

Coen Peppelenbos

Thomas Heerma van Voss – Condities. Das Mag. Amsterdam. 444 blz. € 24,99.

Lees ook de recensie van Miriam Piters over dit boek.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 13 maart 2020.