Op reis in je eigen luie stoel

Reizen doe je het beste vanuit je luie stoel. Rust, een gezonde verbeelding en een welvoorziene bibliotheek, meer heb je niet nodig. En voor de minder verbeeldingrijken misschien een abonnement op Netflix of de podcast van Floortje Dessing. O ja, en je moet natuurlijk mensen hebben die wél graag fysiek onderweg zijn, om al die mooie reisverslagen te schrijven en te filmen. Zoals Anika Redhed. Zij is zo iemand met talent voor reizen én voor schrijven. Reis met haar mee door Utrecht (Sights and secrets of Holland’s smartest city), door Jordanië (Cappuccino in Jordanië), of nu dan door Iran, Dubai en Oman. De titel, Cappuccino in het Midden-Oosten, dekt voor de leunstoelreiziger de bevooroordeelde lading wel zo’n beetje. Dat Midden-Oosten is immers erg veel van hetzelfde? Alleen maar zand, islam en olie? Quod non. Nederland lijkt meer op Spanje of Griekenland, dan Iran op Dubai. Zoveel is na lezing wel duidelijk. Laat ik het Les 1 noemen.

Als je een land wil leren kennen, heb je niets aan encyclopedische feitjes. De staatsvorm van Iran, het klimaat van Dubai en het aantal inwoners van Oman kun je allemaal opzoeken zonder ook maar iets van een land echt te snappen. Het is net als met poëzie: je kunt het aantal regels tellen, vaststellen dat het een sonnet is met een bepaald rijmschema, maar verder werkelijk geen idee hebben. Anika Redhed telt geen regels maar duikt meteen het gedicht in: zij dompelt zich, samen met haar man Harrie, onder in de maatschappij. Zij is nieuwsgierig, kan zich verwonderen, en beschikt over een aangenaam gevoel voor humor. En ze kan daarbij nog schrijven ook. Bijvoorbeeld over de aankoop van twee buskaartjes voor Oman bij een (laat ik enige neutraliteit betrachten) nogal ontoegankelijke loketbeambte:

Het is zo’n moment dat je je schuldig voelt zonder het te zijn. Ik weet niet of mannen daar ook last van hebben of dat het een vrouwenkwaal is. Of een onzekeremensenkwaal. Of een ‘ik ben verantwoordelijk voor ieders humeur’-kwaal. Mijn hoofd graaft naar een reden voor zijn minachting. Ik heb gegroet en geglimlacht. Ik ben rustig en vol goede zin, dus er is geen enkele reden waarom mijn stem misschien een onvriendelijke toon zou kunnen hebben gehad. Mijn verstand vindt me onschuldig, maar mijn zenuwen prikkelen mijn ziel, die een heremietkreeftje wil zijn, om zich in een schelp op het strand terug te kunnen strekken.
Harrie telt het geld uit tot het bedrag dat de man heeft geblaft. Daarna schrijft de man onze namen op een coupon uit een boekje met een doordrukvel. Hij scheurt de coupon uit en zet er 07:00 uur op.
‘Hoe laat gaat de bus?’
‘Half acht.’
‘Shukran. Dank u.’ Dat zeg je dan ook nog. Hoe slechter de mens achter het loket je behandelt, hoe nederiger je wordt. Een rare twist in de menselijke psyche. Of een aangeboren overlevingsmechanisme om toch aan voedsel te komen, al ben je niet het alfamannetje.
Hij zegt niets terug.

Zoals de titel van het boek al doet vermoeden, speelt ook koffie een nogal prominente rol. In Isfahan was hij goed, maar in Shariz komen ze in een piepklein zaakje waar iemand ‘De beste koffie in de stad’ op de muur heeft geschreven. ‘Op dit moment vrees ik dat dat waar is’ luidt het droge commentaar.
Hoe anders is het dan weer in Dubai. Daar vormt de cappuccino van Costa Coffee een van de hoogtepunten van het verblijf. Wat zo zijn voor- en zijn nadelen heeft, want het is ‘aan de ene kant fijn, want een hoogtepunt is per definitie fijn; anders was het geen hoogtepunt. Aan de andere kant kan het daarna alleen nog bergaf gaan. En dat ging het, zoals we in Oman zouden gaan merken.’ Les 2: voor de koffie hoef je niet naar Shariz in Iran. En al helemaal niet naar Oman.

In 32 korte hoofdstukjes schetst Redhed een beeld van de petite histoire van die drie landen in het Midden-Oosten. We leren ze daardoor beter kennen dan in welke encyclopedie dan ook, compleet met alle gastvrijheid (en de onverteerbaar smerige ‘lekkernijen’ die vervolgens geserveerd worden), met de hitte en de gekte, de geur en de geheimen. Maar we leren ook de auteur kennen. Ze is boos, onzeker, gelukkig, nieuwsgierig. En op een gegeven ogenblik ook ziek, wat haar blik op de werkelijkheid misschien vertroebeld, maar wel op precies de goede manier. Een reiziger is per slot van rekening geen machine. Wie op zoek is naar een semi-geautomatiseerd reisverslag kan beter een al dan niet digitale reisgids opslaan. Cappuccino in het Midden-Oosten duwt je kopje onder in het dagelijks leven met alle emoties die daar bij horen. Het boek vormt daardoor een mooie, indrukwekkende en heerlijk geschreven reis. En je hoeft er je luie stoel niet eens voor uit. Of misschien alleen even voor een kopje zelfgemaakte cappuccino.

Jan de Jong

Anika Redhed – Cappuccino in het Midden-Oosten. Reis door Iran, Dubai en Oman. Perky Paper Publishers, Utrecht. 216 blz. € 15,95.