Te veel en te weinig

Adrian, een psychotherapeut uit Londen gaat naar Sierra Leone en raakt daar in gesprek met Elias Cole. Hij is zijn patiënt, maar lijkt dat zelf niet zo te zien. Hij is oud, stervende en heeft een verhaal te vertellen, maar hij is niet echt geïnteresseerd in psychologie – en dat is eigenlijk niemand in Sierra Leone. Volgens Westerse maatstaven heeft een enorm aantal mensen in Sierra Leone last van PTSS (posttraumatische stress-stoornis), maar in het door oorlogen geteisterde land hoort dat bij het dagelijks leven. Cole vertelt Adrian over zijn jeugdliefde, de vrouw van zijn vriend Julius. Door de politieke gebeurtenissen wordt de flamboyante Julius een politiek slachtoffer en komt Cole ineens dichter bij zijn liefde dan hij had verwacht. In het verhaal dat hij aan Adrian vertelt wordt duidelijk dat hij in die politieke gebeurtenis niet helemaal aan de goede kant heeft gestaan. Zelf ziet Cole dat niet zo. Adrian blijft volhouden en laat hem verder vertellen maar tot echt inzicht in zijn daden komt Cole niet. Adrian wordt verliefd op een vrouw en komt voor het dilemma te staan of hij in dit voor hem vreemde land kan blijven, of dat hij er misschien eigenlijk niet thuishoort.

In Fantoomliefde worden gruwelijke situaties uit de burgeroorlog in Sierra Leone beschreven. Maar het is geen goede roman. Wat echt gebeurd is, is geen garantie voor een goed verhaal. Dat heeft iets pervers concludeer je als lezer, alsof iets niet erg genoeg kan zijn om goede fictie op te leveren. Het politieke klimaat, de dreiging en angst krijgen geen goede vorm in deze roman die oeverloos doorstroomt en meer gebaat zou zijn geweest bij een selectie van anekdotes en verhalen. Nu lijkt er geen enkele noodzaak achter de hoeveelheid verhaallijnen te zitten. De stijl en de mijmeringen zijn te weinig interessant om het verhaal boeiend te houden. De compositie zit niet goed in elkaar en ergerlijk is ook dat de titel wordt uitgelegd: dat zelfs het begrip fantoompijn wordt uitgelegd is simpelweg een onderschatting van de lezer.

Fantoomliefde is een roman waaruit de spanning volledig is weggehaald door het veel te lage tempo en de opstapeling van voorvallen. Het blijkt uiteindelijk ook niet het verhaal van een hulpverlener (Adrian) te zijn die in een land werkt waar nauwelijks iemand respect heeft voor zijn werk. Dit is slechts één van de verhaallijnen in het boek. Ook het verhaal van de jeugdliefde speelt maar een bijrol. Het is een roman waarin het liefdesverhaal en de Brit in een onverdraagzaam klimaat de vehikels zijn van het politieke verhaal dat Forna lijkt te willen vertellen. Op een aantal zogenaamde Kafkaëske scènes na komt die beschrijving van de politieke omwentelingen in Sierra Leone halverwege de twintigste eeuw niet van de grond.

Rieuwert Krol

Aminatta Forna – Fantoomliefde. Nieuw Amsterdam, Amsterdam. 572 blz. € 19,95.