Geen Sinterklaasjournaal, wel uierzalf, Lingo en pepermunt in de kerk in The Discomfort of Evening

Dieuwertje Blok en Boudewijn de Groot zijn niet weggelaten uit de Engelse vertaling van De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld, zoals Hans Bouman op 26 augustus jl. in de Volkskrant schreef. Beide Nederlandse ‘cultuuriconen’ komen in het met de International Booker Prize bekroonde The Discomfort is Evening voor, net als Lingo, Beatrix-ontbijtblikken, Bogena uierzalf, mollenklemmen, Nederland 1, 2 en 3, dominee Renkema, de zak van Sinterklaas, pepernoten en pepermuntjes tijdens de kerkdienst.

Bouman schrijft:

Natuurlijk heeft Hutchison de Britten niet de volledige rijkdom van het boek kunnen schenken. Het verschil tussen Noren en Friese doorlopers is niet aan hen besteed, wat damslapers precies zijn (iets heel anders dan Damslapers) zullen ze nooit weten.

Ik vermoed dat hij de vertaling niet heeft gelezen. Vertaalster Michele Hutchison, die de prijs met de auteur deelt, heeft haar uiterste best gedaan om de Nederlandse sfeer in Rijnevelds debuutroman adequaat weer te geven. Damslapers worden omschreven. Daarbij blijft Hutchison dicht bij het Nederlandse origineel, want ook Rijneveld laat de verteller uitleggen dat damslapers koeien zijn die niet in de ligboxen, maar op de roosters willen slapen.

During dinner, Dad tells us about the cows that won’t lie in the free stalls but sleep on the slats, which isn’t good for their udders.

Tijdens het eten vertelt vader over de damslapers, koeien die niet in de ligboxen willen liggen maar op de roosters slapen, wat niet goed is voor de uiers.

Friese doorlopers worden ‘wooden skates’ genoemd die onder de schoenen worden gebonden.

Dad had got my wooden skates out of the attic and strapped them to my shoes with their brown leather ties.

Vader had mijn Friese doorlopers van de vliering gehaald en de bruinleren linten om mijn schoenen gebonden.

Hutchison is er zelfs in geslaagd om een goede vertaling voor de flippo’s van Jas’ broer Obbe te vinden: ‘milk caps’. Pogs, tazos, flippers, flippo’s, kelly caps en milkcaps zijn schijfjes van plastic of karton met afbeeldingen die je kunt ‘flippen’. In De avond is ongemak is Obbe ‘flippokoning’, in The Discomfort of Evening ‘Flipper King’.

Bijzonder geslaagd vind ik de onvertaalde televisiezenders Nederland 1, 2 en 3. Hutchison contrasteert de publieke zenders met commerciële kanalen. ‘We didn’t have any of the commercial channels, only Nederland 1, 2 and 3.’

Dieuwertje Blok en de voornaam Dieuwertje (Jas’ konijn heet Dieuwertje) komen veelvuldig voor in de Nederlandse en Engelse editie van Rijnevelds roman. Het woord Sinterklaasjournaal is weggelaten, maar het wordt de lezer wel duidelijk dat Dieuwertje Blok een televisiepersoonlijkheid met krullend haar is die een kinderprogramma over Sinterklaas presenteert.

For a moment I close my eyes and think of the lady with the curls from children’s TV. The concern in her eyes when she explains that Saint Nicholas’s helpers have all got lost, and everyone’s going to wake up to empty shoes next to the fireplace and the carrots next to them for his horse, gone floppy from the heat, their orange skins all wrinkly.

I thought of him skating with red cheeks, and about the thaw that would start tomorrow: the curly-haired presenter had warned of roofs that might be too slippery for Saint Nicholas to get down the chimney, and mist which might lead him to get lost and perhaps Matthies too, even though it was his own fault.

Maybe Dieuwertje Blok was fake too. The fact we had to behave, otherwise we’d be put in the saint’s empty sack and taken to Spain.
‘And Dieuwertje Blok then?’
‘She’s real, but the Saint Nicholas on television is an actor.’
I looked at the pepernoten that Mum had put in a coffee filter for me.

Boekenchef Wilma de Rek van de Volkskrant neemt Boumans onvolledige beoordeling van Hutchisons vertaling helaas over. Het verwijt dat Hutchisons veel typisch Nederlandse zaken heeft weggelaten, is onterecht. Natuurlijk heeft De Rek gelijk als ze zegt dat de grap over Hitlers zelfmoord in de volgende druk van de Engelse vertaling moet worden opgenomen, al is het maar omdat Hitler net zo’n belangrijke rol speelt in Jas’ leven als Dieuwertje Blok. Maar de vertaling van Hutchison verdient nauwkeuriger lezers.

Marie-José Klaver