Afwezige moeder

Afwezige vaders kennen we wel. Christophe Ono-dit-Biot heeft het in zijn roman Een duik in de liefde (oorspronkelijke titel Plonger, in Frankrijk onderscheiden met de Grand prix du roman de l’Académie Française) over een vrouw die leven en carrière vóór haar man César en kind stelt. De geboorte van hun beider zoon Hector is voor haar geen reden om een stap terug te doen. Het was ook César die zich een kind wenste, niet zij. Dus mag hij ook de verantwoordelijkheid en zorg voor het jongetje op zich nemen. Een duik in de liefde kent niet alleen dat thema, maar schetst ook het hedendaagse leven in het verouderende en twijfelende Europa. Hier zijn imposante oude kunstschatten en andere verworvenheden, die haast als vanzelf de grote angst oproepen dit alles te kunnen verliezen. Een houding die zich weerspiegelt in menselijke relaties.

Kunstcriticus en journalist César beweegt zich gesoigneerd en zelfverzekerd door de nationale en internationale kunstwereld, maar is weerloos als hij bij toeval de mooie en intrigerende Spaanse kunstfotografe Paz ontmoet in een kleine buurtsuper. In de hoop een contact tot stand te brengen, schrijft hij een kort stukje over de eenvoudige expositie die zij samen met andere oud-kunstacademiestudenten heeft georganiseerd. Dat haar foto’s van stranden geen paradijselijke boodschap bevatten, zoals hij beweerde, verwijt ze hem kort daarna, maar in deze roman hebben Césars vijftien regels wel meteen zo veel invloed dat Paz twee jaar later al de prestigieuze Biënnale van Venetië weet te bereiken.

Ono-dit-Biot schetst graag grote lijnen, houdt van imposante vergezichten en schrikt niet terug voor soms pompeuze, semi-kitscherige beschrijvingen, alles voor de filmische sfeer, die deze roman kenmerkt:

We bleven daar dagen. We trokken door de streek, langs de kusten en door de bergen, van Bulnes tot Torimbia, van Gulpiyuri tot Cangas del Narcea. We aten feestmalen in schuren, in versgemaaide tarwevelden, baadden in rivieren met groen water, lieten de cider stromen in merenderos, de openluchtbanketten waar hele families aan lange houten tafels de zondag vierden. (…) We proefden alles. We deden alles (…) Als het schuim van de golven zich ‘s avonds vermengde met de mist, ontstond er een kosmisch spektakel. We voelden de vissen langs onze blote buiken strijken. Vissen die ze ‘s avonds zou opeten, in een van de eettentjes achter in de baaien.

Paz blijkt als vrouw en fotografe even aantrekkelijk als onvoorspelbaar. César, die aan het begin wordt neergezet als de flexibele, wereldwijze kosmopoliet, verandert in de nabijheid van de Spaanse in een schooljongen met maar één, lastig te bereiken levensdoel: haar bekoren.

Het gaat even goed tussen de twee, er wordt door wat merkwaardig gemanipuleer zelfs een zoontje geboren, aan wie César in dit boek feitelijk zijn relaas doet over het leven met Paz, maar al snel wordt helder dat de fotografe wordt geleid door een eigenaardige persoonlijke fascinatie. Dat haar naakte lichaam uiteindelijk op een strand in een Arabisch emiraat wordt teruggevonden, is niet de uitkomst van een of ander thriller-achtig complot, maar blijkt eerder het gevolg van haar uitgesproken karakter.

Ono-dit-Biot, wiens vervolg op deze roman, Een wonderlijk gemis, vreemd genoeg eerder in het Nederlands verscheen, stipt in Een duik in de liefde deels dezelfde thema’s aan als Ilja Leonard Pfeijffer in Grand Hotel Europa; het groeiende isolement van het verouder(en)de Europa, dat nog steeds meent een vooraanstaande rol te spelen, maar slechts kan terugvallen op zijn eeuwenoude cultuur. Het is dan ook heel toepasselijk dat César en Paz enige tijd samen aan een boek over verlies werken; alles dat gaat verdwijnen, ‘uitgewerkt als een reis door Europa’. Het is meteen het begin van de verwijdering tussen de twee. Zoon Hector vertegenwoordigt Césars laatste houvast, zoals geformuleerd in het voorin opgenomen Arabische spreekwoord ‘Ik zal niet sterven: ik heb een zoon’.

César wil na zijn gruwelijke journalistieke ervaringen in andere werelddelen geen stap meer buiten de grenzen van Europa zetten en zo ook Paz behoeden voor de grote bedreigingen die elders zouden bestaan. Hij ontpopt zich hiermee als de spreekwoordelijke Europeaan, die het liefst zijn ogen sluit voor nieuwe ontwikkelingen en machtsverhoudingen.

Het is gewoon dat ik de wereld steeds chaotischer, onzekerder en splijtbaarder vind worden. De mens wordt gek, de natuur slaat op hol…
[…]
Ik ben bang omdat ik aan jou denk, Hector. Wat zul jij later doen? Hoe zal deze wereld zich ontwikkelen? Ben je goed toegerust? Wat is de cultuur die ik je probeer mee te geven nog waard? Wat is de schoonheid nog waard? De mens? Is het al voorbij?

Maar Paz gaat dus toch.

In Een duik in de liefde wordt veel Martini gedronken. Op een bepaalde manier voelt deze roman ook wel aan als die van ongelijkheid doordrenkte en tegelijkertijd glamoureuze wereld van de fameuze oude reclamefilmpjes, waarin de beau monde in dure penthouses ongegeneerd het rijke leven viert. Ono-dit-Biot strooit in zijn boek met namen van grote schrijvers en beroemde kunstenaars, haalt alles uit de kast om tot de verbeelding sprekende lustoorden te beschrijven en bedient zich daarbij van een soms bedwelmende stijl. Maar biedt een gedateerde commercial wel de juiste inspiratie voor een hedendaagse roman met een maatschappijvisie?

André Keikes

Christophe Ono-dit-Biot – Een duik in de liefde. Vertaald uit het Frans door Sanne van der Meij. Borgerhoff & Lamberigts, Gent. 416 blz. € 24,99.