Vluchten, dromen, boeten

Donal Ryan laat in zijn roman Over een vlakke, kalme zee drie hoofdpersonen afzonderlijk hun verhaal vertellen. Ogenschijnlijk hebben ze niks met elkaar te maken. Een asielzoeker uit Syrië die besluit met zijn vrouw en dochter te vluchten omdat het leven dat ze leiden vrijwel geen perspectief meer biedt; een jonge Ier die bejaarden vervoert van het huis waar ze wonen naar een gezondheidscentrum of naar familie; een oude man die terugkijkt op zijn leven waarin hij iets vreselijks heeft laten gebeuren.

Op de achterflap staat treffend dat het om een vluchteling, een dromer en een boeteling gaat. Drie mannen in verschillende leeftijdsfasen, met verschillende karakters, in verschillende werelden. Die benamingen zijn inwisselbaar. Farouk, de vluchteling, is evengoed een dromer. Iemand die mensensmokkelaars gelooft, vol blijft houden dat het goed komt, zelfs als de groep vluchtelingen waar hij mee reist midden op zee over moet stappen op een houten schuit en ze in het ruim moeten plaatsnemen. Daar zitten al mensen. Angstige mensen. Er blijkt geen bemanning aan boord en de zoektocht krijgt een dramatisch einde. We kennen de verhalen uit de krant en van het nieuws, maar het is aangrijpend om zo dicht op de tragische gebeurtenissen te zitten. Farouk komt terecht in een vluchtelingenkamp en wacht op zijn vrouw en zijn dochter.

Dan zoemt de camera in op het leven van Lampy, een jongen die samenwoont met zijn moeder en zijn opa. Hij is op zijn manier een vluchteling die niet loskomt van zijn omgeving. Zijn opa is bezorgd, probeert hem als zijn zoon op te voeden, maar Lampy wil meer dan in zijn busje bejaarden vervoeren. Hij is verliefd, wordt aan de kant gezet, kiest een ander meisje, maar blijft dromen van zijn eerste grote liefde. Ook zijn leven kent een groot drama, al is hij daar zelf nog niet van op de hoogte. Hij vermoedt iets, maar net als voor Farouk is het soms beter om de waarheid niet te kennen.

John is aan het eind van zijn leven en vraagt om vergeving. Hij was rijk, had macht en wilde de omgeving naar zijn hand zetten. Hij bekommerde zich niet om zijn naasten, alleen om zichzelf. Als zijn minnares hem laat zitten voor een veel jongere jongen, neemt hij wraak met noodlottige gevolgen. Maar wil God naar hem luisteren, nu, aan het eind van zijn bestaan? Hij vertelt Hem zijn levensverhaal en smeekt om genade.

Elk verhaal is goed opgebouwd, er wordt genoeg weggelaten om zelf in te vullen. Ryans taal is rauw, hij laat de tragiek zien van de grote en kleine drama’s in de wereld, de rafelranden van de samenleving waar meer leed dan plezier beleefd wordt. En door elk verhaal loopt de draad van de andere verhalen. Onder het lezen ben je voortduren op zoek naar de link. Hoe hebben deze mannen met elkaar te maken?

Donal Ryan schrijft meeslepend, je wilt op verschillende niveaus weten hoe het afloopt. En de ontknoping is onverwacht, pas op de laatste bladzijden wordt duidelijk wat deze mannen samenbrengt. De dromer wordt de redder, de vluchteling de helper en de boeteling misschien wel de gelouterde.

Arjen van Meijgaard

Donal Ryan – Over een vlakke, kalme zee. Vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen, De Arbeiderspers, Amsterdam. 212 blz. € 20,99.