Afrekening met Amerika

Bijzonder of bijzonder opmerkelijk is dat Treurzang voor een thuisland als een roman geafficheerd wordt. Na de ouverture volgt namelijk een chronologische opsomming van de sleutelmomenten in het leven van de auteur. En wat dan in het boek volgt, volgt exact deze gebeurtenissen. Treurzang voor een thuisland is dan ook geen roman, maar meer een verantwoording of een afrekening – in het Engels veel mooier: an account. Het maakt het boek echter allerminst minder lezenswaardig; een roman is het niet, wel een indrukwekkend boek. Als je wilt nadenken hoe het gesteld is met het Amerika van Trump, of met de Westerse wereld in het algemeen, dan is dit boek geweldig goed gezelschap.

Ayad Akhtar heeft Pakistaanse ouders, maar is geboren in Amerika. Het is dan ook volstrekt logisch dat hij heen en weer geslingerd wordt tussen de Amerikaanse levensstijl en mentaliteit en het geloof van zijn moslimouders. Akhtar is als toneelschrijver, auteur en publicist succesvol en ook invloedrijk. In 2012 won hij de Pulitzerprijs voor zijn toneelstuk Disgraced; Akhtar is een man om te lezen. Al in de introductie trekt hij fel van leer, nadat hij na een All American-jeugd in zijn studietijd tot andere inzichten is gekomen:

Ik zag het pas duidelijk toen het Amerikaanse Wezen de roofcultuur volledig onder de knie had, het verdelen van de buit verheerlijkte en tot wet maakte, en bijna tot de afronding was gekomen van de grootschalige plundering (…) van de hele wereld.

Aan de hand van een aantal situaties en gebeurtenissen verklaart Akhtar zichzelf ten opzichte van de islam en de Amerikaanse graaizucht: de relatie tot zijn vader; de aanslagen van 11 september; het succes en de kennismaking met het grote geld; zijn seksleven; en Trumps Amerika. Dat zijn nogal wat thema’s, temeer daar Akhtar zich aanvankelijk enthousiast stort op vermogensbeheer en gerommel met schulden en op een relatie waar hij syfilis aan overhoudt. Akhtar doet daar op een pijnlijk eerlijke wijze verslag van. Naast dit particuliere beschouwt Akhtar op heldere wijze de dubbelzinnigheid die in feite bezit neemt van alle zwarte en niet-Westerse Amerikanen: the American Way Of Life van roofzucht en materialisme versus institutioneel racisme, moslim- en vrouwenhaat. Aldus is Treurzang voor een thuisland een uiterst boeiend boek, boordevol ideeën en gedachten – en niet per se oplossingen, van een man die door schade en schande wijs is geworden, zeer wijs. Nu deze lezer Treurzang voor een thuisland beschouwt als een belangwekkend boek, bevindt hij zich in goed gezelschap: het is een favoriet op het jaarlijstje van Barack Obama.

Wiebren Rijkeboer

Ayad Akhtar – Treurzang voor een thuisland. Vertaald door Arjaan en Thijs van Nimwegen. Atlas Contact, Amsterdam. 382 blz. € 24,99.