Bij Herman Brusselmans had Matthijs van Nieuwkerk maar liefst 5 zinnen nodig om de dag door te komen. Je vroeg je af of het boekenstukje van de bijschnabbelende presentator nog nietsiger kon en, jawel hoor, dat kan. Deze week had hij het opnieuw in Nederland uitgegeven Verzameld werk van Willem Elsschot uit de boekenstapel getrokken om daar wat gedachtes over los te laten. ‘Maar wie leest ‘m nog?’ vraagt Van Nieuwkerk zich af. Van Nieuwkerk had het werk al lang geleden gelezen, dus dat hele boek herlezen was niet nodig. Over twee zinnen wil hij iets meer kwijt:

En lees je eenmaal de korte openingszin, ‘De Keizer was sigarenfabrikant’, dan is dichtslaan zinloos. Want daar is de tweede zin al: ‘Veel geld verdiende hij niet want hij werkte slechts met enkele mensen, had te weinig kapitaal en maakte geen reclame zodat hij niet vooruit kwam in de wereld.’ En weg ben je!

Dat gebeurt mij ook heel vaak, dan lees je een eerste zin en voordat je het weet komt daar de tweede zin al. Die diepere gedachte ook over de eerste zin, ‘dan is dichtslaan zinloos’, je vraagt je af door welk woord Van Nieuwkerk zo ondersteboven was. Sigarenfabrikant? Zelf had ik het nog sterker, bij het woordje ‘De’ dacht ik al dat dichtslaan zinloos was.

Meer woorden heeft Van Nieuwkerk nodig voor het omslag van deze nieuwe editie.

Maar waarom, o Vater, warum, wordt deze Elsschot in hemelsnaam verpakt in een machteloos saaie, groene kantoorkaft? In een camouflage-cover. Dat zijn covers die er piekfijn voor zorgen dat nooit iemand het boek zal zien, laat staan oppakken. O ja, de acht piepkleine letters van de naam Elsschot hebben allemaal een ander kleurtje, van harte gefeliciteerd. Waren de foto’s op? De fantasie? Hallo, is daar iemand? Zou het niet leuk zijn als de jeugd weer eens op Elsschot dook? Volk!!

Toen ik jong was kocht ik de blauwige uitgave van Querido. Daar is deze nieuwe editie frivool bij te noemen. En waarom altijd het idee dat jonge mensen met een heppiedepeppie-omslag wel meteen naar de boekhandel hollen? Nee, dan ‘De Keizer was sigarenfabrikant’ citeren, dan staat de jeugd echt te springen van enthousiasme.

In de krant heeft het stukje de titel ‘Adembenemend’, online is de titel wat langer: ‘Matthijs van Nieuwkerk vindt Elsschot elke keer weer adembenemend, maar waarom die kantoorkaft?’

Van Nieuwkerk besteedt meer aandacht aan de buitenkant van het Verzameld werk dan aan de inhoud, want die is gewoon adembenemend, dat vond Simon Carmiggelt ook al, dus dat behoeft verder geen toelichting. Het grootste gedeelte van het stukje gaat echter over tv-programma’s over boeken. Het moeten wel populariserende boekenprogramma’s zijn en in navolging van Özcan Akyol in zijn Boekenweekessay brandt Van Nieuwkerk nog even zijn VPRO-collega’s af:

Het zo betreurde programma VPRO Boeken was het altaar waarvoor men zondags knielde; een erg kleine gemeente keek trouw, maar met ambitieus en wervend boeken-tv maken hadden de vaak bloedeloze bijeenkomsten natuurlijk niets te maken.

En wie zullen het beter doen? Toch niet de vaste gasten en vrienden van Van Nieuwkerk? Jawel:

Zie forever Adriaan van Dis, zie Eus’ Boekenclub, zie straks Wilfried en Ruth (ik weet het zeker), even serieuze als aanstekelijke boeken-tv.

En hij geeft Wilfried en Ruth alvast een doelstelling mee. Over drie jaar moet Brommer op zee een miljoen kijkers hebben. Benieuwd of dat gaat lukken zolang de zendercoördinator culturele programma’s tegenover Studio Sport zet of ze op de late avond laat wegrotten.

Wij van Tzum zetten ook een stip op de horizon. Binnen een jaar bespreekt Van Nieuwkerk een boek aan de hand van 1 zin. En dan volgend jaar een heel stukje over een Verzameld werk zonder een woord over de inhoud.

Lees het complete stukje van Van Nieuwkerk hier.