Dat illustrator Jan Marinus Verburg als eerste genoemd wordt op het omslag van Tom Tippelaar, terwijl Annie M.G. Schmidt de tekst heeft geschreven, heeft waarschijnlijk met de ontstaansgeschiedenis te maken. In het Lexicon van de jeugdliteratuur pas later bij het project betrokken raakte. Wie, zoals ik, voor het eerst Tom Tippelaar openslaat wordt wel beavngen door de enorme zeggingskracht van de illustraties waarop enorm veel te zien is. Gedurfd (met expliciet bloot) en intertekstueel (als je dat van illustraties ook kunt zeggen). Het verhaal van Schmidt is daarbij aardig: Tom Tippelaar, een jongen die altijd met zijn grote oren wordt gepest, wordt te hulp geroepen bij het eiland Neus. Maar voordat hij daar komt beleeft hij allerlei avonturen waarbij zijn uitzonderlijke gehoor goed van pas komt. Tovenarij, een draak, wraak, de verdwijning van seizoenen; er komt veel langs in dit boek en lang niet alles wordt uitgewerkt. De recensies waren destijds laaiend enthousiast schrijft het Lexicon, maar wie zoekt ziet heel veel enthousiaste reacties. Mischa de Vreede was in NRC Handelsblad minder positief:

Ik heb Tom Tippelaar met belangstelling en bewondering bekeken en gelezen maar ik zou het niet gauw aan een kind cadeau doen; waarom niet kan ik maar moeilijk onder woorden brengen. Er zit zoveel rood en zwart in; het is zo vlezig; ze zien er ziek uit, de mensen in dat boek; ik word er niet door geroerd, geraakt of getroffen; het is zo ‘gemaakt’; ik herken mezelf nergens; ik herken geen kinderen in dat boek; ik houd niet van flaporen die alles horen; ik houdt [sic] niet van neuzen zonder gezicht eromheen; er was maar één zinnetje waar ik om lachen moest en dat gelukkig vaak werd herhaald: ‘Alles goed en wel maar mien vrouw is nog altijd een koei.’ En dan Maartje Draak natuurlijk en een cactus die poeptus heet en een man met drie piemels en zo. Kortom, ik vind het geen mooi boek.

Zo’n recensie vol particuliere afkeer is heerlijk om te lezen. De herdruk bewijst wel dat Tom Tippelaar nog altijd leeft en dat die fantastische prenten je nog steeds kunnen verbazen. Vooral Tom in een spiegelpaleis is een prachtige tekening. Ben wel benieuwd wat jonge lezers ervan vinden. Moet je wel uitleggen wat een telegram is.

Coen Peppelenbos

Jan Marinus Verburg en Annie M.G. Schmidt – Tom Tippelaar. Querido, Amsterdam. 56 blz. € 18,99.