Bindingsangst voor gevorderden

Ava uit Dublin is goed in mannen. De 22-jarige Ierse expat in Hongkong begint een relatie met bankier Julian (28), een zevenvinkjesman die aan bindingsangst lijdt, vaak in het buitenland is en een luxe appartement heeft. Voor Ava, die Engelse les geeft op een particuliere school aan de kinderen van de Hongkongse elite, is een eigen appartement in te duur. Ze spreekt wel het juiste Engels. Volgens haar school dan, waar geen native speakers van kleur die Brits-Engels spreken worden aangenomen, maar wel Ieren, Amerikanen en Australiërs met accenten en idiomen die aan Oxford en Cambrigdge, waar Ava’s leerlingen naartoe moeten van hun ouders, geen aanzien opleveren. Julian, die Oxford-Engels spreekt, klinkt Ava’s Iers-Engels exotisch in de oren. Taal is één van de belangrijkste thema’s van Opwindende tijden, de fascinerende debuutroman van de Ierse schrijfster Naoise Dolan (1992) die in Ierland zeer goed ontvangen en meteen een bestseller werd.

Ava en Julian, twee van de drie hoofdpersonen van de roman, zijn allebei eenzaam in Hongkong. Zij is pas aangekomen en kent nog weinig mensen. Haar via internet gehuurde flat deelt ze met drie bemoeizuchtige leeftijdgenoten. Hij heeft het te druk voor een sociaal leven. Julian heeft collega’s die voor seks betalen omdat een relatie te veel tijd kost, vertelt hij Ava. Elkaar ontmoeten in Julians appartement op de 50e verdieping is praktisch voor allebei. Ava blijft soms slapen, eerst in de logeerkamer, later in Julians bed. Ze spreken af dat ze officieel geen relatie hebben.

De seks lijkt transactioneel, is dat misschien ook, maar is volgens Ava oké. Seks levert haar nu iets op. In Dublin kostte seks haar geld. Elke euro die ze verdiende met haar baantje in de horeca stak ze in haar abortusfonds, een bankrekening waarop minstens 1.500 euro moest staan voor een abortusreis naar Engeland. Het grootste voordeel van de relatie lijken de periodes te zijn die Julian in het buitenland doorbrengt. Dan heeft Ava, die is geobsedeerd door Julians inkomen en zijn rijke exen, het appartement voor zichzelf. Misschien wil ze Julian wel zijn in plaats van zijn vriendin zijn, denkt ze.

Tussen de minnaars gaapt een enorme kloof. Julian wil eigenlijk een vrouw uit zijn eigen sociale klasse, die ook een paar ton per jaar verdient, en verzwijgt tegenover zijn vader dat Ava en hij iets met elkaar hebben. Als zijn vrienden Seb en Ralph Ava beledigen, zegt hij niets.

‘Maar je ziet gewoon dat ze in een klein huis is opgegroeid.’
Julian rechtte zijn rug. Seb ook.
‘Hoe zie je dat?’ vroeg Ralph?
‘O, Julian lijkt me deskundiger’, zei Cheb. ‘Op dat vlak.’
‘Welk vlak?’
‘Het vlak van vrouwen uit kleine huizen.’
Stilte.
Ralph zei: ‘Maar wat zegt men dan?’
Seb zei: ‘Over vrouwen uit kleine huizen?’
‘Ja.’
Met gevoel voor timing liet Seb een korte stilte vallen.
Toen: ‘Klein huis, kast van een keel.’
Ralph lachte. (…) Julian zei niets.

Voor Ava is het niet zo duidelijk wat ze wil. Tot ze Edith ontmoet, een Hongkonger met een Canadees paspoort die in Cambridge heeft gestudeerd. Edith, advocaat en net zo’n workaholic als Julian, nodigt Ava uit voor het theater. Ze worden verliefd. Onproblematisch is de relatie niet. Net als bij Julian heeft Ava het gevoel dat ze Edith wil zijn omdat ze geld heeft. Edith verkeert in een milieu, de Hongkongse variant van Julians vriendengroep, waar ook iedereen aan Oxbridge heeft gestudeerd.

De status van hun relatie is nog diffuser dan die van Ava en Julian. Edith durft niet uit de kast te komen en Ava durft haar niets over Julian te vertellen en Julian niets over Edith. Zolang Julian niet in Hongkong is, is dat niet zo’n probleem, maar zodra hij terugkomt, zal Ava haar vriendin moeten vertellen dat ze niet alleen een appartement maar ook het bed met Julian deelt. Goed zijn in Edith is veel moeilijker dan goed zijn in Julian, misschien wel omdat Ava echt van haar houdt.

Opwindende tijden is niet alleen een roman over klasse, etniciteit en seksuele identiteit, maar ook over taal en sociale media. Ava neemt een groot deel van de wereld waar via sociale media en becommentarieert wat ze ziet, vaak met een onderkoeld gevoel voor humor en altijd een scherp gevoel voor sociale verhoudingen. Qua thematiek en stijl doet Dolans boek aan het werk van land- en leeftijdgenote Sally Rooney (1991) denken.

Sommige mensen droegen hun financiële onverschilligheid als een eigenschap. Ik had op internet gezien dat Julians ex Charlie in het hippe Shoreditch woonde, waar ze zonder verdere uitweiding zei te ‘creëren’. Als je werk een onovergankelijk werkwoord was, werd je ongetwijfeld door je familiefonds gesubsidieerd. Leuk voor Charlie. Sympathiek dat Charlie een vrije geest was. Bij mij viel de keus altijd op datgene wat de huur betaalde.

Een substantieel deel, misschien wel het ‘ware’ deel, waarin Ava niet liegt, van de driehoeksrelatie Julian-Ava-Edith speelt zich af in appjes die ze slechts in concept schrijft en nooit durft te versturen. Ook tegen haar moeder in Dublin is Ava niet eerlijk. Ze put zich in zulke vaagheden uit dat het pijnlijk wordt. Zoals Edith in Hongkong niet openlijk lesbisch kan zijn, kan Ava dat in Dublin niet, zelfs niet op afstand.

Als Julian haar een ‘klein monster’ heeft genoemd als het om geldzaken gaat en Ava zichzelf met een kakkerlak, een kille klimmer, vergelijkt, verandert er iets. Zoals Julian en Edith dagelijks op kantoor spreadsheets maken, maakt zij de balans op en overweegt wat het gunstigst voor haar is: verder met Julian en eventueel met hem trouwen of de gok wagen met Edith. In de prachtige, optimistische slotscène van de roman verandert Ava in een ander soort klimmer, geen ongedierte, maar iemand die naar boven snelt om daar het geluk te vinden.

Marie-José Klaver

Naoise Dolan – Opwindende tijden. Uit het Engels vertaald door Lisette Graswinckel. Atlas Contact, Amsterdam. 300 blz. € 22,99.