Bitterzoet en ontwapenend

Jeffrey Brown brak in 2002 door met een intieme graphic memoir over zijn eigen late tienerjaren. In Clumsy beschrijft hij hoe onhandig in dingen aanpakt, hoe eigenzinnig hij een concept als liefde uitvogelt en hoe hij steeds alles zo ver overanalyseert dat alle spontaniteit uit zijn handelen wegebt. Clumsy sloeg niet in als een bom, daarvoor zag het er voor de goegemeente niet mooi genoeg uit: wie het blokkige boekje oppakte zag vooral snel getekende pagina’s in zwart wit, niet zo strak uitgewerkt, vaak in zes plaatjes per pagina en vooral slordig geschreven.

En dat was precies wat het was: Brown (1975) tekende indertijd voornamelijk om zijn herinneringen te vangen, om ze te bewaren voor later. Wie om die reden werkt, is meer bezig met vertellen dan tekenen. Wat zijn werk zo de moeite waard maakt, is zijn vertelstem, zijn perfecte manier om heel rustig en beheerst een situatie te ontleden.

Zijn tekeningen waren van een andere orde. Handen waren haakjes aan het einde van staken en als het donker werd in de strip streepte hij gewoon de tekening door. Het leek alsof Brown haast had, dat hij bang was dat hij zijn lijn zou vergeten als hij niet keihard door zou tekenen. Maar de stripliefhebbers die het lazen, waren verkocht: hier was een rasverteller aan het woord, iemand die de intieme confrontatie met zichzelf en zijn omgeving durfde aan te gaan.

Na Clumsy verschenen Unlikely en AEIOU (An Easy Intimacy of you). De laatste titel, uit 2007, zag er wat tekenwerk betreft al een stuk behapbaarder uit, al kwam het terecht in een boekje van 10 bij 15 centimeter met twee boven elkaar liggende plaatjes per pagina. Ook al niet echt je van het. Maar Brown besteedde al wel meer tijd aan zijn tekeningen, al bleven de lelijke handjes.

Met deze drie titels had Brown zich behoorlijk in de kijker gespeeld, en niet alleen bij het avontuurlijke small press graphic novel publiek. De verhalen, die thematisch verwant zijn en gaan over kwetsbaarheid, intimiteit en liefde, zijn nu gebundeld in een dikke pil: Loved and Lost: A Relationship Trilogy bevat 608 pagina’s.Het leest als een trein. Unlikely, een ’true love story’ volgens de ondertitel, is nog steeds fantastisch. Sowieso zijn de verhalen nergens gedateerd of door het leven ingehaald.

Het is leuk te zien welke weg Brown heeft bewandeld. Na deze drie strips volgden nog Every girl is the end of the world for me (een zelfonderzoek), Little Things (het hoogtepunt uit zijn autobiografische oeuvre) en Funny misshapen body, uit 2009, waarin Brown onder meer vertelt over zijn leven als stripmaker: hier volgen we hem op comic cons en dergelijke en wordt het wat meer een dagboek. Een jaar later verschijnt nog Undeleted Scenes en daarna verandert er veel: Brown wordt vader en krijgt verantwoordelijkheid – in het echte leven, welteverstaan.

Hij gooit het vanaf dan over een andere boeg: sindsdien kennen de meeste jonge stripliefhebbers Brown als de maker van een hele reeks Darth Vader-strips. Dat zijn kinderlijke verhalen over Darth Vader die een gezin heeft en een kindje opvoedt, getekend in dezelfde onbehouwen stijl van zijn eerdere werk, al is het wat gepolijster en in kleur. Het is vooral een beetje flauw en plat allemaal, met merchandise en cadeauboekjes en zo, en veel Brown-fans van het eerste uur haken af.

Maar nu ineens, zonder aanwijsbare reden, kan een hele nieuwe generatie striplezers kennis maken met het echt sterke werk van Brown. En dat moeten ze zeker doen: ook jonge stripmakers die veel beter tekenen dan Brown zullen ontdekken dat een goede strip er eentje is die je meesleept, ook al is het allemaal niet groots en indrukwekkend. Brown laat zien dat een eenvoudig verhaaltje over een jongeman die twijfelt over van alles en nog wat echt prachtig kan zijn. Hij vertelt eerlijk over hoe het is om een lange-afstandsrelatie te hebben en hoe je dat soms tot wanhoop kan drijven. Allemaal echt en zonder opsmuk.

Brown is bitterzoet en ontwapenend eerlijk, hij is lief en onaardig voor zichzelf en anderen. Hij zoekt, twijfelt en gaat door. Zijn werk zit in alledag en is daarom zo de moeite waard. Loved and Lost: A Relationship Trilogy is een perfecte introductie van zijn werk en ideaal voor wie zich een tijdje heerlijk wil onderdompelen in twijfel, pijn en romantiek. En het is echt: na vier pagina’s valt het krakkemikkige tekenwerk je al niet meer op. Sterker nog, het wordt gaandeweg charmant. Ongelooflijk.

Stefan Nieuwenhuis

Jeffrey Brown – Loved and Lost: A Relationship Trilogy. Top Shelf. 608 blz. € 34,95