Een allesbepalende foto

Wat doe je als je op een rommelmarkt loopt? Je scharrelt wat rond en zoekt misschien naar iets specifieks, die ene oude munt of een ouderwetse verrekijker. Of je geeft je ogen goed de kost en laat je verrassen. Het zijn heerlijke plekken om je nostalgie de vrije loop te laten.

In Branco & Julia laat schrijver Gert-Jan van den Bemd zijn twee hoofdpersonen ook over een rommelmarkt rondlopen, op de Feira da Ladra in Lissabon. Julia verkoopt er haar schilderijen en Branco is op zoek naar unieke en vooral verkoopbare objecten voor zijn exclusieve klantenkring.

Branco is een oudere man, op zichzelf en weinig sociaal, die graag vasthoudt aan een schematische dagindeling en last heeft van smetvrees. Dat laatste is niet handig voor iemand die antiekhandelaar is en de rommelmarkt afstruint. En hoewel Julia in veel dingen het tegenovergestelde is, jong, vrijgevochten, energiek en sociaal, hebben ze zeker overeenkomsten. De rusteloosheid, het zoeken naar een nieuwe invulling in hun leven, is misschien wel de grootste gemene deler. Bij haar omdat het niet echt wil lukken met haar kunstenaarschap, bij hem omdat hij al jaren hetzelfde doet.

De rusteloosheid verwijst ook naar de dichter Pessoa, zo mijmert Branco: ‘Ik heb wel wat weg van Pessoa, althans dat denk ik graag van mezelf. Ja, het smalle gelaat en het donkere sluike haar vertonen zeker gelijkenis.’ En dan is er ook nog een dichtbundel van Pessoa die hij steeds bij zich heeft.

De hoofdstukken worden wisselend vanuit Branco en Julia verteld, wat de vaart in het verhaal houdt en waardoor we van verschillende kanten steeds dichterbij de kern komen. Die kern bestaat uit een oude foto van een vrouw die in de branding staat. Deze foto maakt onderdeel uit van een grotere collectie die een verkoper op de rommelmarkt te koop aanbiedt. Julia krijgt deze specifieke foto in handen, Branco de rest van de collectie.

Maar wat is de waarde van oude foto’s als je het verhaal erachter niet kent? Wie was die vrouw, wat dreef haar, hoe zag haar leven eruit? Beiden gaan op zoek naar de antwoorden op deze vragen, Branco omdat hij denkt er een verhaal van te kunnen maken, misschien zelfs een roman; Julia omdat ze schilderijen wil maken van de vrouw. Het enige houvast zijn de summiere aantekeningen van plaatsen en data op de achterkant de een aantal foto’s.

Bestaat het eerste deel van het boek vooral uit het ronddwalen op de markt en in de stad, het tweede deel is een soort roadnovel op weg naar en door Frankrijk, op zoek naar het verhaal achter de foto’s. Ene Valério heeft hierbij een leidende rol. Julia is zijn model voor de schildercursussen die hij geeft, en tevens is ze zijn minnares. Hij heeft de reis geregeld, maar deed hij dat uit compassie of steekt er iets anders achter?

Gert-Jan van den Bemd heeft met Branco & Julia een knap geconstrueerde en sfeervolle roman geschreven. Beide hoofdpersonen proberen het verleden van een onbekende boven water te halen om grip te krijgen op hun eigen leven en toekomst. Pessoa resoneert zachtjes op de achtergrond, maar van mij hadden er meer citaten uit het werk van Pessoa verweven mogen worden met het verhaal; als kleine haakjes waar Branco en Julia hun zoektocht aan konden ophangen.

Een mooi boek voor op vakantie, maar ook zeker voor na een vakantie. Om in gedachten rond te lopen in Lissabon, of langs de Franse kust te dwalen waar de tijd soms stil is blijven staan.

Gert-Jan van den Bemd – Branco & Julia. Manteau, Antwerpen. 272 blz. € 22,50.