Opgroeien met een dominante moeder

In Gaia’s eerste herinneringen woont ze met haar ouders en broer in een kelderwoning. Het is een betonnen blok dat uitkomt op een binnenplaats waar haar moeder de hele dag bezig is heroïnespuiten op te rapen zodat ze met haar broer veilig kan spelen. Als het regent, loopt hun kelderwoning vol. Er zijn muizen en ongedierte, de buurt zit vol junks en Gaia heeft geen speelgoed. De situatie wordt nog uitzichtlozer als Gaia’s vader invalide raakt. Gaia observeert de armoede pijnlijk scherp.

Ik denk dat we afgekeurd materiaal zijn, onbruikbare kaarten in een ingewikkeld spel, afgeschilferde knikkers die niet meer rollen: we zijn roerloos op de grond blijven liggen, net als mijn vader, die op een illegale bouwplaats van een ondeugdelijke steiger is gevallen, zonder contract en zonder verzekering en van onderaf, van waar we zijn neergestort, zien we hoe de anderen zichzelf parelkettingen omhangen.

Uiteindelijk verhuist het gezin naar een iets betere woning. De tweelingbroertjes die geboren worden, slapen in een doos. Echt veel beter wordt het niet. Door de ogen van Gaia, zien we Antonia als een afstandelijke en veeleisende moeder die niet knuffelt en niet luistert naar haar kinderen. Je krijgt af en toe zin om haar toe te roepen dat het niet goed gaat met haar dochter. In haar pogingen het hoofd boven water te houden, lijkt ze niets te begrijpen van Gaia. Antonia legt haar een prestatiedrang op, in de hoop dat haar dochter met een goede opleiding geld zal gaan verdienen voor het gezin. Ondertussen wordt de relatie van haar ouders er niet beter op. 

Mijn ouders zitten ieder aan een kant van de tafel en staren elkaar aan, met de kracht van hun gedachten sturen ze elkaar rampen en verwensingen toe.

Het gebrek aan vriendschappen, aan liefde, aan materiële zaken, zorgt voor een giftige cocktail die in Gaia opborrelt in de vorm van een levensgevaarlijke woede. Als lezer heb je daar begrip voor. Daarnaast realiseert Gaia zich dat ze niet zo strijdbaar is als haar moeder. Aangrijpend is de beklemmende uitzichtloosheid in het bestaan van Gaia en de voortdurende hoop dat het iets beter wordt. Antonia’s dochter gaat over het opgroeien in bittere armoede zoals zoveel kinderen overkomt in de echte wereld en de (on) mogelijkheid om uit die armoede te ontsnappen.

Lidewei Houtman

Giulia Caminito – Antonia’s dochter. Cossee, Amsterdam. 315 blz. €24,99.