Deze recensie van Ervaring komt uit 2001.

Een vader valt om

Verhalen over vaders en zonen zijn altijd boeiend. Er is vaak sprake van een spel om de macht. Conflicten liggen op de loer in de puberteit. Naarmate de zoon ouder en meer zijn eigen gang gaat kan er weer ruimte zijn voor toenadering. Zo hoort het volgens de boekjes te gaan. Het wordt interessanter wanneer de zoon de schrijver Martin Amis is en de vader de schrijver Kingsley Amis.

Alhoewel Martin Amis in Ervaring over zijn vader schrijft, heeft hij een eigenzinnige opvatting over het autobiografische genre. Natuurlijk is de dood van zijn vader een van de aanleidingen tot het boek, maar de andere familieleden krijgen een even grote plaats toebedeeld. Amis doet geen concessie aan het publiek. Hij volgt niet de loop van de gebeurtenissen, maar springt in tijd heen en weer tussen jeugd en heden en alle jaren daartussen. Hij strooit met citaten en verwijzingen, gebruikt voetnoten op bijna iedere bladzijde en doet een groot beroep op de kennis van de lezer.

Een erg grote plaats in het boek is ingeruimd voor zijn nichtje Lucy, die vermoord werd door een seriemoordenaar. Haar lijk was jarenlang onvindbaar. Die moord markeert in alle hevigheid waar deze autobiografie werkelijk over gaat: verlies. Het verlies van de vader die voor een andere vrouw kiest. (Later doet de zoon hetzelfde bij zijn vrouw.) Het verlies van vriendschappen, zoals die met Julian Barnes, nadat Amis zijn literaire agente, de vrouw van Barnes, inruilde voor een ander. Het lichamelijke verlies als hij een vreselijke operaties aan zijn kaak en gebit moet ondergaan, nadat er een gezwel bij hem is geconstateerd. Alle ophef die de moord en ruzies opleveren in de schandaalpers. En uiteindelijk het verlies van de vader. En natuurlijk volgt daarop weer een ruzie met de biograaf van zijn vader.

De laatste jaren van Kingsley Amis tot aan zijn doodsbed beschrijft de zoon met opvallend mededogen. Nergens wordt hij larmoyant of speelt hij handig in op sentimenten. Als de oude, reactionaire, mopperende drinkebroer weer eens is omgevallen en moet eindigen op een ziekenzaal die zijn laatste plek op aarde zal worden, dan wekt dat gegeven genoeg emotie op bij de lezer. Daar ligt dan de schrijver geveld, die geen enkele zin meer duidelijk kan uitspreken. ‘Mijn vader heeft zich omgedraaid, op zijn zij. Hij laat me zien hoe je dat doet. Je wendt je af, op je zij, en wijdt je aan het sterven.’ Martin Amis wordt vaak gezien als een schrijver die vrij hard de werkelijkheid beschrijft: in tegenstelling tot zijn meer ironische vader. Maar in dit boek laat hij zien dat ook liefdevol portretteren tot zijn talent behoort.

Coen Peppelenbos

Martin Amis – Ervaring. Vertaald door Tinke Davids. Contact, Amsterdam, 424 blz.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 5 januari 2001.