‘Iets unieks zeggen met de woorden van iedereen’

‘Het aforisme valt nooit samen met de waarheid; het is een halve waarheid, of een anderhalve.’ Aldus een maxime van Karl Kraus, geplukt van de website maximen.nl van Martin de Haan en Rokus Hofstede. Al sinds 2010 vullen en redigeren zij maximen.nl; de site telt nu bijna tweeduizend maximen, afkomstig uit het werk van meer dan 160 auteurs.

Een selectie van driehonderd daarvan is nu in een handzaam boekje bijeengebracht en voorzien van een nawoord door De Haan en Hofstede uitgegeven door Athenaeum – Polak & Van Gennep. Overigens behoort het maxime waarmee dit stuk opende tot de zeventienhonderd die niet zijn opgenomen. Bovenstaande titel behoort daar wél toe en is van Isabel Hessen.

Een handzaam boekje, schreef ik in de vorige alinea. Dat lijkt een triviale kwalificatie, maar ik ken mensen die maximen in een zakboekje noteren en dat altijd bij zich hebben om er, als de gelegenheid zich in een conversatie of discussie voordoet, snel een gevatte opmerking of repliek uit te kunnen putten. Waarover je niet zwijgen kan past in de binnenzak en maakt zo’n zakboekje en het werk om dat te vullen dus overbodig.

In hun nawoord maken De Haan en Hofstede duidelijk dat in de verzameling die zij hebben aangelegd, Franstalige, vertaalde auteurs (Chamfort, La Rochefoucauld, Baudelaire) relatief oververtegenwoordigd, terwijl zij ook van Duitstalige (Nietzsche, Kafka en natuurlijk Karl Kraus) aardig wat maximen hebben opgenomen, maar dat Angelsaksische auteurs, een enkele uitzondering daargelaten, afwezig zijn. Dat laatste niet omdat die geen aforistisch talent zouden hebben, want er zijn er genoeg die bewezen hebben dat wél te hebben. Nee, het is het gevolg van de esthetische voorkeuren en de respectieve persoonlijke, literaire achtergronden van De Haan en Hofstede. Nederlandse auteurs zijn ook goed vertegenwoordigd. Met name J.A. Emmens springt in het oog met zijn bijzondere maximen.

Ten slotte nog maar een keer Karl Kraus, de koning van het aforisme. ‘Een aforisme hoeft niet waar te zijn, maar het moet de waarheid overvleugelen. Het moet met één zin boven haar uitkomen.’ Onder ‘Kraus’ te vinden op maximen.nl, maar niet opgenomen in Waarover je niet zwijgen kan. Lees dat boekje en bezoek daarna met regelmaat de website.

Hans van der Heijde

Martin de Haan en Rokus Hofstede – Waarover je niet zwijgen kan – maximen. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam. 112 blz. € 12,50.