De formule van water

John Boyne (1971) is een Ierse journalist en romanschrijver, die met zijn romans internationaal succes boekt. Boyne’s nieuwste roman, Water, is al de zestiende die bij Meulenhoff in vertaling verschijnt. Er komen zeker nog drie, want Water wordt gepresenteerd als de eerste roman van een cyclus van vier.

Water begint met de aankomst van een vrouw – de ik-figuur – op een niet nader genoemd eilandje voor de Ierse westkust, bevolkt door een luttele vierhonderd mensen. Ze heeft een kleine cottage gehuurd op een eenzame plek. Het eerste wat ze doet is haar naam veranderen en haar lange haar afknippen en -scheren tot centimeterlengte. Het is duidelijk: deze vrouw wil anoniem blijven en niet door anderen geconfronteerd worden met haar verleden.

De korte hoofdstukken die volgen, wisselen af tussen beschrijving van enkele actuele gebeurtenissen en ontmoetingen, en het stap voor stap de lezer binnenloodsen in het bewustzijn van de ik, het laag voor laag ontsluieren van haar verleden en het beetje bij beetje zicht gunnen op wat haar kwelt. Aan het slot grijpt een catharsis plaats en kan de vrouw min of meer vrede sluiten, niet zozeer met dat verleden, als wel met zichzelf.

Dat klinkt als een formule-roman en dat is Water dan ook. Je kunt alleen maar bewondering opbrengen voor het vakmanschap waarmee Boyne het verhaal heeft geconstrueerd en de spanning erin weet te houden. Maar door de wol geverfde lezers zullen toch een en ander eerder zien aankomen dan Boyne heeft gewild, vermoed ik. Zijn stijl is volkomen dienstbaar aan het tempo van de ontvouwing van het verhaal en kenmerkt zich door veelal korte zinnen en vlotte dialogen. Niettegenstaande zelfonderzoek van de ik-figuur gunt Boyne haar maar weinig tijd en ruimte voor contemplatie, want die haalt immers de vaart uit het verhaal. Maar contemplatie kan zorgen voor diepgang en diepgang had Water wel wat meer verdiend. Dit is een roman die vooral geschreven lijkt ter ontspanning van de lezer. Als dat inderdaad zo is, dan is Boyne daar goed in geslaagd. Er is op zichzelf ook niks mee, maar toch: het thema van Water – daarover op deze plek concreter zijn zou teveel verklappen – verlangt eigenlijk meer van de lezer in de zin van meedenken, inleving, zelfreflectie en oordeelsvorming.

Nog even terug naar het begin. Als je je een poos in anonimiteit wilt terugtrekken en er zeker van wilt zijn dat niemand jou of je verleden kent of leert kennen, kies je dan voor een verblijf op een klein eiland waar iedereen alles van iedereen weet of komt te weten?

Hans van der Heijde

John Boyne – Water. Vertaling Anke Frerichs. Meulenhoff, Amsterdam. 190 blz. € 20,99.