Weinig concrete aanknopingspunten

Waarom houden Scandinaviërs toch zo van septologieën? We hadden natuurlijk al Jon Fosse met zijn nobelprijs winnende zevenluik en momenteel doet de Deense auteur Solvej Balle er ook al zeven delen over om een ruimte te berekenen. Daar kunnen we nu ook nog Asta Olivia Nordenhof met haar Scandinavian Star-zevenluik aan toevoegen, waarvan uitgeverij Das Mag nu het eerste deel, Geld als water, in vertaling van Michal van Zelm op de markt brengt.

Voor wie het zich niet meer herinnert of kan herinneren: Scandinavian Star was een schip dat op 7 april 1990 op volle zee in rook opging. Bij die ramp kwamen in totaal 158 van de opvarenden om het leven. Initieel werd het aansteken van de brand toegeschreven aan vrachtwagenchauffeur Erik Mørk Andersen, die al eerdere brandstichtingen op zijn naam had staan. Zaak gesloten. Maar in 2020 brachten de Deense en Noorse televisie gezamenlijk een zes uur durende documentairereeks waarin ze een andere theorie opperde. Het vuur zou namelijk niet ontstaan zijn uit één maar uit maar liefst vijf verschillende brandhaarden. En dat terwijl Andersen al kort na het ontsteken van de tweede brandhaard al om het leven zou zijn gekomen. Verdachte omstandigheden dus. Bovendien bleken de eigenaars het schip, via allerlei schimmige financiële constructies, ver boven de geschatte waarde verzekert te hebben. Zo rees al snel de vraag of deze opportunisten de boot niet zelf in de fik hadden laten steken om zo het verzekeringsgeld op te strijken. Een actie waarmee ze dan ook meteen een hele berg onschuldige mensen de dood in zouden hebben gejaagd.

Maar voordat Nordenhof de lezer met deze vraag confronteert, is deze al bijna 90 pagina’s gevorderd in een boek dat er iets meer dan 180 telt. Eerst maken we namelijk kennis met een mysterieuze ik-verteller, die bij een onbeduidende Deense bushalte een man ziet staan. Deze man blijkt Kurt te heten en al snel blijkt Kurt ook nog een vrouw, Maggie, te hebben. Dan is er ook nog een boerderij, een dochter, een paard en een busbedrijf dat Kurt best wat geld heeft opgeleverd. Geld dat dan ook best wel eens voor zichzelf mag gaan beginnen werken. De zaken gaan goed, zou je kunnen zeggen.

In korte hoofdstukjes krijg je telkens de achterkant van deze keurig opgetrokken burgerlijke façade te zien. Stukje bij beetje ontleedt Nordenhof de troosteloze levens van haar hoofdpersonages en laat zien hoeveel van hun dromen, illusies en idealen op de werkelijkheid kapot zijn gesprongen. (In het geval van Kurt en Maggie zijn dat er nogal wat.) Daarbij lijkt Nordenhof er ook een haast sadistisch genoegen in te scheppen om haar lezer altijd net een beetje op het verkeerde been te zetten. Een wat ongerichte scène kan binnen een paar zinnen omslaan naar een levensveranderende gebeurtenis. Een nogal mak personage kan plots uitbarsten in geweld. De stijl is zwevend, soms zoekend haast, maar op het eind van de dag is meer dan duidelijk wie hier nu eigenlijk de teugels in handen heeft.

Alleen rijst hoe langer, hoe meer ook de vraag wat dit nu eigenlijk allemaal met die boot te maken heeft. Buiten dat beetje geld dat Kurt uiteindelijk in de Scandinavian Star investeert, zijn er maar weinig concrete aanknopingspunten om dit verhaal met de ramp uit 1990 te verbinden. Zo wordt de grotere opzet van dit zevenluik in dit deel nog maar weinig duidelijk en daardoor voelt het dan ook een beetje misplaatst als Nordenhof plots grootse theorieën over het kapitalisme begint te op te hangen:

Het kapitalisme is een bloedbad.
Maar wij leven, en wij kunnen aan het kapitalisme een eind maken.

Wie wil weten hoe Nordenhof dat denkt te gaan bewerkstelligen, wacht misschien beter op de omnibus.

Jonathan van der Horst

Asta Olivia Nordenhof – Geld als water. Uit het Deens vertaald door Michal van Zelm. Das Mag Uitgevers, Amsterdam. 192 blz. € 22,50.