Karaktermoord op Ypke Gietema

De sleutelroman de Stadsbank heeft een nuttig nawoord van John Geijp, redacteur bij het Dagblad van het Noorden, want niet iedereen zal nog precies weten waar de politieke crisis rond de Groninger Kredietbank in de vroege jaren negentig van de vorige eeuw over ging. Kort gezegd heeft de gemeente de directeur van de GKB veel te vrij gelaten in het verstrekken van hypotheken. Er zijn twee wethouders direct politiek verantwoordelijk, Piet Huisman en Tonny van de Vondervoort, beiden PvdA. Maar het is de voor de Groningse PvdA gezichtsbepalende wethouder Ypke Gietema die niet wacht op een raadsvergadering en als eerste aftreedt. In zijn ontslagbrief laat hij weten ‘met diepe schaamte’ te zijn vervuld en hij geeft een sneer aan zijn collega-wethouders die hun verantwoordelijkheid niet nemen. Huisman moet daarna wel volgen, Van de Vondervoort blijft zitten.

Klaas Swaak zat op de eerste rang bij deze affaire, want hij was raadslid van de PvdA. En deze sociaaldemocraat van de oude stempel wordt na deze affaire tot zijn verrassing ook nog eens, net als de toenmalige fractievoorzitter Willem Smink, wethouder. De vraag is een beetje waarom Swaak ervoor gekozen heeft om een sleutelroman te schrijven met 24 personages die redelijk makkelijk te herleiden zijn.

Ynte Bonteboer (Ypke Gietema) komt er in ieder geval niet goed vanaf. Er wordt een keer gemeld dat Harm Schriever (Swaak zelf) wel waardering had voor wat Bonteboer tot stand heeft gebracht, maar keer op keer wordt zijn drankzucht en licht ontvlambare karakter beschreven. Zelfs het door zijn vriendin ingefluisterde woord ‘schaamte’ in zijn ontslagbrief wordt door Schriever weggehoond: ‘Schaamte? De hovaardij!’ Als je al een keer in het hoofd van Bonteboer zit dan denkt hij zaken die je doorgaans niet over jezelf denkt: ‘Hij was altijd gewend geweest te zeggen hoe het moest.’

In tegenstelling tot deze karaktermoord komt Schriever er zelf wel goed vanaf. Hij wordt door de anderen principieel gevonden en hij durft tegengas te geven als de gladde fractievoorzitter Wouter Slump (Willem Smink) zijn machtspelletjes speelt.

Stilistisch valt er nooit veel te genieten in het werk van Klaas Swaak en juist de stijl moet een roman over een vergeten affaire uittillen boven een reconstructie door een van de belanghebbenden, wat nu het geval is. Daarnaast worden alle gevoelens letterlijk benoemd. De dialogen worden op een merkwaardige manier – met liggende streepjes – dwars door de lopende tekst opgenomen, wat de leesvreugde ook niet verhoogt. Het omslag ziet er ook nogal armoedig uit, met – o gruwel – een deels gecentreerde achterflap (juist in een week waarin uitgeverij Nobelman ook een prachtig vormgegeven Reve-boek heeft uitgegeven). Voor wie echter wil weten hoe een machtspartij imploderen kan onder te grote ego’s, is de Stadsbank een aanrader, al kun je je afvragen wie buiten de stadsgrenzen geïnteresseerd kan zijn in het oprakelen van deze oude onderlinge vetes.

Coen Peppelenbos

Klaas Swaak – de Stadsbank. Nobelman, Groningen 134 blz. € 22,99.

 

Deze recensie verscheen eerder in het Dagblad van het Noorden op 15 juni.