Misschien denk je bij op vakantie gaan niet direct aan begraafplaatsen. Toch zijn er mensen die in hun vakantie een kerkhof bezoeken, beroemd of heel persoonlijk. Tegelijkertijd nodigt een begraafplaats uit om even uit de tijd te stappen, je hoofd ‘vacant’ te maken en stil te staan bij wat voor jou belangrijk is.

1 Antoine Wauters – Mahmoed of het wassende water
In Syrië roeit een oude man alleen in een boot. In de diepte ligt zijn ouderlijk huis, dat verzwolgen werd door het Assad-stuwmeer. Hij sluit zijn ogen voor het gerommel van de oorlog, duikt in het water en ziet zijn hele leven weer voor zich: zijn kinderen voor ze vertrokken om te vechten, zijn vrouw, de gevangenis, zijn eerste liefde, zijn dromen van vrijheid, zijn gedichten: ‘te dicht bij de werkelijkheid ga je dood, en te ver ervandaan eveneens’.

2 Seumas O’Kelly – Het graf van de wever
Op de oeroude Ierse begraafplaats Cloon na Morav wordt niet zomaar iedereen begraven. Dit is voorbehouden aan oudere families en clans. Wever Mortimer Hehir is onlangs overleden en behoort tot zo’n clan. Maar waar ligt het graf van zijn clan? De begraafplaats blijkt een doolhof. Twee bejaarde mannen, de spijkerslager en steenbikker, gaan samen met de weduwe van de wever op zoek.

3 Anjet Daanje – Het lied van ooievaar en dromedaris
Dit omvangrijke, maar meesterlijke werk is ideaal om lange tijd in weg te dromen op regenachtige dagen in de vakantie. Een heel specifiek graf, namelijk dat van Eliza Drayden (verwijzing naar Emily Brontë) speelt een belangrijke rol, maar ook los van Eliza’s graf zou je kunnen zeggen dat er veel uit het verleden in dit boek ligt begraven en dat verschillende personages de sleutel zoeken naar de raadsels uit het verleden, zoals ook de lezer op zoek gaat naar de talloze verwijzingen en verbanden tussen de verschillende verhaallijnen.

4 Robert Seethaler – Het veld
Deze bijzonder gecomponeerde roman gaat over de laatste gebeurtenissen uit een mensenleven, over individuen die toch met elkaar verbonden zijn. De doden liggen begraven op het kerkhof van Paulstadt en hun levensverhalen vormen samen het portret van dit stadje en van een samenleving.

5 Caroline Lamarche – Kostbaar ogenblik ik zie je
Voor wie een graf gaat bezoeken van een dierbare, is dit een bijzonder troostrijk gedicht, een lofzang op de vriendschap en liefde. ‘Een gedicht is een flesje kunstmatige, weldadige tranen,’ schrijft Lamarche, die beetje bij beetje afscheid moet nemen van haar geliefde vriendin. Zoveel mooie gedachten over je hechten en loslaten in deze tijd van mobiele telefoons, zijn verenigd in deze parel van uitgeverij Vleugels.

6 Miklós Radnóti – Het schriftje uit Bor
Deze bundel indrukwekkende gedichten is een oorlogsmonument. De Hongaarse dichter Radnóti was een Joodse dwangarbeider in de kopermijnen van Bor. Tijdens een dodenmars in november 1944 is hij neergeschoten. Pas anderhalf jaar later vond men zijn lichaam terug in een massagraf. In zijn jaszak zat het schriftje van de dichter, getuige en slachtoffer van de verschrikkingen van de Holocaust.

7 Jon Fosse – Ochtend en avond
Dit kleine meesterwerk van de Nobelprijswinnaar voor literatuur 2023 is een troostrijk, wonderlijk verhaal dat zich ontvouwt tussen geboorte en dood van een eenvoudige man. Bijzonder aan dit verhaal is misschien juist het nog ontbreken van een graf, omdat Fosse op magische wijze het langzame, ijle, haast vederlichte proces van sterven, ontsnappen aan de aarde, beschrijft.

8 József Debreczeni – Het koude crematorium
In dit gruwelijke verslag laat de Hongaarse journalist en dichter Debreczeni met nietsontziende precisie het proces van ontmenselijking zien in het ‘land van Auschwitz’. Via diverse kampen kwam hij in het ‘koude crematorium’ terecht, het ‘ziekenhuis’ in werkkamp Dörnhau, waar verzwakte gevangenen op hun executie wachtten. Misschien is dit ooggetuigenverslag te zien als een waardig graf voor al die slachtoffers die daar hulpeloos zijn achtergelaten, naakt, uitgemergeld, in een onzekere toestand tussen leven en dood.

9 Jane Sautière – Drijvende lichamen
Wie een graf bezoekt, betreedt vaak voor even het verleden, zonder dat dat eigenlijk mogelijk is. Net als dat je geen vat krijgt op de ‘drijvende lichamen’, de kleine zwarte vlekjes in je ogen – zodra je erop focust, verdwijnen ze – ontsnapt ook ons verleden, steeds op het moment dat je probeert herinneringen op te halen. De vertelster rakelt haar verleden op waarin ze leefde in Cambodja, in de tijd van de Rode Khmer.

10 Dietske Geerlings – Tere min
Een vrouw die op de begraafplaats vogels spot, ontmoet een man met nog maar één been. Er ontstaat een tere liefde. Hij bouwt voor haar een mysterieus kastje met twee antennes (de ‘theremin’, een van de oudste elektronische muziekinstrumenten, uitgevonden door Léon Theremin in 1920) en speelt vanuit het niets ‘de vuurvogel’ voor haar. Het promotiefilmpje van deze novelle toont beelden van een van de oudste begraafplaatsen van Nederland (Zutphen) en laat niet alleen de zang van de roodborst en groene specht aldaar horen, maar ook fragmenten uit Tere min en Stravinsky’s ‘vuurvogel’ op de theremin.