Als er stilte valt

Wat zijn de verhalen van degenen uit wie jij geboren bent? Wat hebben ze meegemaakt toen jij nog niet geboren was? Je kijkt naar foto’s van een wereld waar je zelf nog geen deel van uitmaakte en stelt vragen. Wat als er dan een stilte valt? Kunstenaar Caja Boogers (2001), zoon van een Indische moeder en een Nederlandse vader, de schrijver Alex Boogers, wilde meer te weten komen van zijn Indische grootouders, maar dat was een ingewikkeld proces. Er was de fysieke afstand, maar er kwamen ook zo weinig verhalen los, dat hij alleen losse eindjes had. Hij had slechts wat foto’s en halve verhalen waarmee hij die onbekende wereld wilde opbouwen, voor zover hij er weet van had. Dat deed hij in As far as I know, een serie van tweeënnegentig schilderijen, waarin hij onderzoekt hoe de relatie tussen persoonlijke en collectieve herinneringen je identiteit kan bepalen. Onder dezelfde titel is ook een prachtige catalogus uitgegeven, waarin niet alleen het overzicht van de schilderijen te zien is, in miniatuur, maar ook ieder schilderij afzonderlijk.

Subtiel is de komma na de titel, waarop niet alleen een stilte volgt, maar een schitterende reeks minimalistische en raadselachtige schilderijen in een beperkt palet, binnen het spectrum sepia. Voor elk doek gebruikte hij een grijstoon en een steunkleur, maar hoe langer je ernaar kijkt, hoe ondoorgrondelijker de kleuren worden, zoals ook herinneringen ongrijpbaar blijven.

Boogers koos een zestal foto’s uit, twee uit het album van zijn Indische familie en vier uit een archief. Samen vertegenwoordigen ze voor hem belangrijke elementen uit de Indische cultuur: Boogers’ betovergrootvader in batikbroek, die trompet speelt, twee vrouwen gekleed in traditionele kebaja en sarong, masserende handen, een man in traditioneel Indisch uniform. Boogers schilderde de foto’s na, steeds in twee kleuren, en iedere keer slechts een detail van de foto. Een enkele keer is dat beeld herkenbaar: een mond, een deel van een uniform, een deel van een gezicht, maar de meeste schilderijen beelden iets uit wat je niet helemaal kunt thuisbrengen, hooguit een sfeer, een flard van een herinnering.

De grote verzameling minimalistische schilderijen ontroert, niet alleen door de grote hoeveelheid, maar juist ook door alles wat weggelaten is. Je ervaart aan den lijve hoe je eigen geschiedenis in je herinneringen uit elkaar valt, hoe je zelf houvast probeert te zoeken, maar hoe je eigenlijk nooit een eenheid kunt worden.

Tegelijkertijd besef je dat beelden, net zo goed als woorden, verhalen kunnen vertellen, zelfs als ze zo minimalistisch zijn. Je verbeelding vult ze aan, vanuit je eigen kennis, je eigen geschiedenis, en dat is een wonderlijke ervaring, zeker als je zelf alleen deel hebt gehad aan deze specifieke geschiedenis door middel van (geschiedenis)boeken. Boogers weet met zijn verzameling een bijzondere verbinding met de kijker tot stand te brengen: wij staan niet op onszelf, maar zijn met elkaar verbonden door onze geschiedenis.

De catalogus is prachtig vormgegeven met een sobere kaft van karton, waaromheen een ingenieuze, losse, opgevouwen dubbelzijdige poster zit, waarop je aan de buitenkant in wit met grijs een indruk krijgt van de schilderijen. Aan de binnenkant van de poster (die je kunt uitvouwen als je het boek eruit haalt) zie je alle schilderijen in kleur. Binnenin vind je behalve alle schilderijen, los, en nog eens samen, ook een mooie beschrijving van de tentoonstelling door Hans den Hartog Jager, in Engels en Nederlands.

Hiermee is ook de vorm van de catalogus van As far as I know, bijzonder passend bij de inhoud: je denkt dat je iets ziet, maar je weet niet precies wat. Je raadt, je vult in, je wordt nieuwsgierig. Je wilt de geschiedenis die daar in stilte voor je ligt, naderen, je wikkelt haar voorzichtig uit, krijgt steeds iets meer te zien. Voor zover ik weet, krijg je nooit helemaal vat op alles, maar vang je toch een glimp op van de essentie.

Dietske Geerlings

Caja Boogers – As far as I know. Jap Sam Books, Prinsenbeek. 126 blz. € 45,00.

(foto via Instagrampagina Caja Boogers)