Geen woord teveel

Hoe belangrijk de vorm is waarin je een verhaal giet, blijkt maar weer eens uit de roman Grondsoorten van Martha Heesen. Het decor een gehucht ergens in het noorden van ons land, niet veel meer dan een paar bescheiden huisjes en een boerderij. De bewoners een dwarsdoorsnede van een dergelijke samenleving. Een oude boer die zijn geweten sust door min of meer in het wilde weg te spitten. Een paar zussen die hun ‘poëtische intelligentie’, stadse gekibbel en bemoeizucht hebben meegenomen. Een gewezen zakenman die de luxe etaleert, letterlijk hoog te paard rondrijdt. Een moeder die op haar dochter wacht, ondertussen zorgt voor haar kleinkind, klein van stuk, Aziatisch. Een wat oudere vrouw die er net is komen wonen, met rust wil worden gelaten met haar boekenverzameling. En tussen dat alles door wandelt – worstelt eerder – een man die niet veel op heeft met de bewoners, die zichzelf beter voelt, die alleen van de natuur wil genieten. Maar zal ook die hem niet teleurstellen?

Heesen laat in een à twee pagina lange stukken steeds een van de protagonisten aan het woord. Het multiperspectief is doorgaans nogal een waagstuk, vooral in handen van debutanten. Maar Martha Heesen is duidelijk een vakvrouw, heeft haar sporen als schrijfster en vertaalster al verdiend. Zij is bekend als meermaals bekroond kinderboekauteur en wist al eerder recensenten ook enthousiast te maken voor haar romans voor volwassenen.

De kracht van Grondsoorten zit in de zogenaamde ’telling details’. Heesen geeft in elk stukje wat informatie prijs, schetst met enkele lijnen karaktertrekken, bouwt laag voor laag de protagonisten op, laat je als lezer conclusies trekken, zorgt daardoor dat je steeds meer onderdeel wordt van de gemeenschap. De stijl van Heesen is precies, helder. Het zijn stuk voor stuk fijnzinnige miniaturen, ogenschijnlijk eenvoudig. De schijn die op aangename wijze bedriegt.

De schrijver die zo veel mogelijk levens wil leven, wil verkennen. Heesen heeft ze eerst zorgvuldig ontrafeld, om ze vervolgens pagina na pagina vakkundig samen te smeden. Personages die, door nieuwe kennis, door een nieuw inzicht, net een andere gedaante aannemen. Grondsoorten is een sterk mozaïek, een hechte eenheid, een boek dat onderhuids zindert, zoals er zich ook van alles in de hoofden en harten van de personages afspeelt, mensen van vlees en bloed. Hoe kleiner de gemeenschap, hoe sterker doorgaans de literaire beleving. Dit soort boeken vertellen vaak meer dan enorme pillen, beklijven eerder. In veel zwaarlijvige werken zit een goede novelle verborgen. Grondsoorten is precies goed, helemaal af. De lezer kan hier zelf naar believen op verder borduren.

Guus Bauer

Martha Heesen – Grondsoorten. Van Oorschot, Amsterdam. 160 blz. € 20.

Eerder verscheen deze recensie van Grondsoorten op Tzum.