Een pleidooi voor redelijkheid

In het nawoord bij Lord of the flies noemt Jip van den Toorn Aimée de Jongh ‘de koningin van de graphic novel’. Een zeer terechte betiteling, want sinds het imponerende Dagen van zand is De Jongh internationaal doorgebroken. Waar Dagen van zand een origineel verhaal was, is Lord of the flies een adaptatie van de bekende roman van William Golding. Deze klassieker werd vroeger veel gelezen voor de leeslijst Engels in het voortgezet onderwijs en daar las De Jongh het boek ook voor het eerst. ‘Als tiener, hangend tussen een zorgeloze jeugd en de zelfstandige volwassenheid, zag ik in de roman misschien een weerspiegeling van mijn eigen gevoelens.’

Wat die gevoelens precies waren, staat er niet helemaal bij, maar de groep kinderen die na een vliegtuigongeluk op een onbewoond eiland zijn terechtgekomen, concipiëren niet echt een ideale samenleving. Er volgt al vrij snel een strijd tussen een twee groepen, die van de jagers onder leiding van Jack en de jongens die nadenken onder leiding van Ralph. Het is Ralph die we voornamelijk volgen in het verhaal al wisselt het perspectief af en toe ook naar een van de andere jongens. Naarmate de honger toeneemt en de redding uitblijft, neemt de macht van Jack meer toe: een macht die gebaseerd is op angst aanjagen en het gebruik van wapens, speren in dit geval. Dat vooral de kleinste jongens angstig zijn, is niet verwonderlijk omdat ergens op een eiland het lijk van een neergestorte parachutist ligt te vergaan en elders de kop van een zwijn op een staak staat te rotten, omgeven door vliegen, de lord of the flies.

In die ietwat horrorachtige situaties kan De Jongh flink uitpakken en hoeft er nauwelijks nog tekst bij de tekeningen te staan. Op andere plekken waar wel teksten staan, hoe summier dan ook, heb je nog steeds het idee dat er minder tekst op de pagina had kunnen staan en dat zegt vooral veel over de verhalende kracht van de tekeningen van De Jongh.

De uiteindelijke boodschap die in Lord of the flies lijkt te zitten is niet positief: homo homini lupus. Wie geen regels meer erkent, creëert een chaotische wereld gebaseerd op angst, waarbij het recht van de sterkste zegeviert. De roman en in navolging deze graphic novel getuigt daarvan. Het is niet moeilijk om de paralellellen te vinden in de huidige wereld. In Lord of the flies vinden twee jongens de dood in het geweld en pas als er redding komt van een volwassene lijkt er een moment van inzicht te komen bij een groot deel van de groep. De laatste zin van De Jongh achterin het boek is: ‘Ik ben ervan overtuigd dat dit verhaal relevant zal blijven zolang de mensheid bestaat, wat de genialiteit ervan bevestigt, maar tegelijkertijd een trieste waarheid in zich bergt.’ Toch kom je wel achter de mechanismen die tot destructief gedrag leiden. Misschien is dat een waarschuwing en tevens een pleidooi voor redelijkheid. Een aanrader!

Coen Peppelenbos

Aimée de Jongh – Lord of the flies. Scratch, Amsterdam. 352 blz. hardcover. € 29,95.