Ruwe bolster, blanke pit

De schrijver A.L. Snijders noemt zijn ultrakorte stukjes Zeer Korte Verhalen. Juist de eenvoud en de terloopsheid waarmee de onderwerpen worden aangekaart, zorgen voor intense leeservaringen. Het leverde de schrijver laat in zijn carrière alsnog de o zo verdiende erkenning op in de vorm van de Constantijn Huygensprijs.

Lammert Voos stuurt in zijn prozawerk De terugkeer van het haringorakel een leger van maar liefst vierennegentig verhalen op de lezer af, opgedeeld in acht cohorten. Kan men zo’n aanval weerstaan? Hebben we hier met overdaad te maken, een schrijver die geen maat weet te houden? Allerminst! Voos weet evenzeer op de korte baan te excelleren als Snijders. Hij is een rasechte poëet, geen zwijmelaar, maar een woordkunstenaar van het type ruwe bolster, blanke pit, die als het ware met de handrem erop schrijft en tegelijkertijd zichzelf toch weet bloot te geven. Hij is een scherpe observator, zich bewust van de valkuilen van het schrijven.

‘De stukjes over mijn avonturen bij de viskar ontstonden als vanzelf. Toen ik me er bewust van werd dat een viskar een schrijversgoudmijntje is en ik er op ging letten wat daar allemaal gebeurde hield het op. Iedere gebeurtenis leek gekunsteld, zeker als ik die op schrift stelde. Dus vertel ik niet over de dronken Sinterklaas vandaag bij de haringstal in Epe die knoflooksaus en uitjes in zijn baard had. Niet over de Zwarte Piet die zeer authentiek vanuit zijn tenen vloekte toen hij een bakje kibbelingen liet vallen. Het is allemaal dan ook niet gebeurd.’

De bijzondere bijzinnetjes die de verhalen net een andere draai geven, zorgen – zogezegd, zeg maar, me dunkt – voor een luchtigheid die vaak vals is. Sterker nog de spleen, het lijden aan de wereld wordt daardoor nog eens extra benadrukt, fijntjes welteverstaan. Het geeft de lezer de kans om zich eens heerlijk te wentelen.

‘Voor ik dit schreef blies ik een duivenveertje van mijn toetsenbord en onwillekeurig dacht ik aan mijn vader – weer mijn vader – die altijd zei dat de gebraden duiven niet zomaar in de bek vlogen. Hij vond mij een dromer en dientengevolge lui. Er was maar een karaktereigenschap die in zijn ogen genade vond en dat was wilskracht. Hij beschikte daar zelf in ruime mate over, dat sprak voor zich.’

Toon- en sfeerbepalend in dit verhaal over een duif die straalbezopen door de gistende besjes tegen het slaapkamerraam van Voos aanvliegt zijn ‘weer mijn vader’ en ‘dat sprak voor zich’. Dat specifieke miniatuur sluit Voos met maximaal effect af. ‘Nee, gebraden was deze duif allerminst, maar toch zeker wel goed gemarineerd.’ Voos is de reus van de twist. Waarbij we niet willen suggereren dat deze ook wat postuur betreft grote schrijver lekker licht danst. Zoveel weten we zelfs na het lezen van deze verzamelaar niet van de schrijver achter het personage Lammert Voos, al vermoeden we een hoop.

De teksten swingen allemaal wel, zijn vaak in dienst van de frappe aan het einde. Ja, dat is het! Lammert Voos is de meester van de uitsmijter. Nee, niet het eiergerecht. Als zal deze noorderling wellicht van het bakken van een paar eieren ook een verhaaltechnische sensatie weten te maken.

Hoe dit alles nu tot u nemen? Drie maanden lang elke dag een stukje Voos? Een rustpunt in het jachtige leven van alledag? De hele wereld van Lammert achter elkaar, inclusief klein leed, een mespuntje geluk en een paar ooghoeken vol ontroering? Uw recensent deed het en bleef maar uitroeptekens zetten. De terugkeer van het haringorakel is verschenen bij een kleiner fonds, maar dat dondert niet. Hulde voor de moed van deze uitgever. Dit boek verdient een groot publiek! Zet u dit maar vast op uw (virtuele) tegels. ‘De jeugd heeft de toekomst, maar nu nog even niet. Dat was vroeger ook al zo.’ ‘Met de introductie van de televisie sloop het fenomeen van de eeuwige herhaling ons leven in.’ Het leven is voorspelbaar, maar toch laten we er ons generatie op generatie door verrassen. Clichés zijn vervelend genoeg bijna altijd waar, maar om ze te onderkennen moeten we ze zelf doormaken. Voos schotelt het ons met een vilein glimlachje smakelijk voor.

Guus Bauer

Lammert Voos – De terugkeer van het haringorakel. Liverse, Dordrecht. 226 blz. € 15,-.