De man van de vallende vrouw

‘De val heeft de dingen onuitputtelijk vermoeiend gemaakt.’ Dat is de beginzin van de debuutroman Een zondagsman van schrijver Daan Heerma van Voss. Een roman waarin de spanning langzaam wordt opgebouwd, mede door die geheimzinnige beginzin. Vele malen wordt er namelijk naar die val verwezen zonder dat de lezer nog precies weet wat er is gebeurd. Wie is er gevallen? Wat waren de gevolgen? Gedoseerd schuift Heerma van Voss in Een zondagsman de lezer informatie toe.

De hoofdpersoon in zijn debuutroman is de psychiater Oscar van Bohemen, een man wiens carrière ten einde loopt. In het begin van de roman zegt hij het contact met zijn laatste patiënt op, zodat hij de handen vrij heeft. De val uit de beginzin verwijst namelijk naar de val die zijn vrouw Ellen maakte toen ze hun woning op een dag verliet. Ze komt ongelukkig terecht, breekt meerdere nekwervels en raakt in coma. Ze wordt kunstmatig in leven gehouden. Van Bohemen zit vele uren aan haar bed in het ziekenhuis. Wanneer hij niet bij haar is, struint hij door de straten van Amsterdam, vooral in de eerste hoofdstukken van de roman, en overdenkt zijn leven met Ellen. De invulling van zijn leven, het einde van zijn carrière, het alleen zijn op straat, laat zo nu en dan zijn doelloosheid zien. Mooi is dan ook de verwijzing die Heerma van Voss naar De Avonden van Reve maakt: ‘Het is de school waar De Avonden is verfilmd. Als men vroeger niet wist op welke school ik zat, antwoordde ik altijd dat het de school was van die film. Het boek heb ik nooit gelezen.’ Net als Frits van Egters dwaalt hij door de straten. En, toeval of niet, in beide romans loopt het jaar ten einde en is de stad omhult door sneeuw.

Helemaal alleen is Van Bohemen overigens niet. Hij heeft nog een puberende stiefdochter die bij hem inwoont. De relatie tussen de twee is duidelijk niet opperbest. Alles wijst erop dat Ellen de twee verbindt en dat ze samen maar moeilijk contact kunnen maken. Ze moeten eraan wennen dat ze dagelijks op elkaars lip zitten en ze worstelen met de afwezigheid van Ellen. Gelukkig heeft Van Bohemen de sportschool die haast als een therapie lijkt te werken. Het sporten verdrijft zijn hoofdpijn en hij vindt zijn kwijtgeraakte lichaam terug: ‘Mijn lijf was ongemerkt zoekgeraakt, als een sok in de was. En net als met de meeste dingen die je kwijtraakt, had ik aanvankelijk niet eens door dat het weg was. Hier, in deze sportschool, heb ik het pas teruggevonden.’ Dit duidt haast op een nieuw begin van een leven. Een leven zonder zijn vrouw.

Heerma van Voss schrijft, zoals uit de bovenstaande citaten blijkt, strakke zinnen. Geen poespas, geen overdadige metaforen. Helder proza. Mooi is wanneer hij een autorit verbindt aan de val van zijn vrouw: ‘De weg was glad en er hing een lage mist waar de auto moeiteloos doorheen sneed. Bij sommige scherpe bochten en rotondes leek de nevel de wielen even over te nemen en sneller te laten draaien dan de bedoeling was. De auto begon over het wegdek te schuiven en het kostte me moeite het stuur weer recht te krijgen. Zo moet Ellen zich ook gevoeld hebben, dacht ik, die ene seconde dat ze merkte dat ze aan het vallen was.’

De roman krijgt iets absurds wanneer duidelijk wordt dat Van Bohemen eigenlijk weinig van zijn vrouw afweet. Wie is precies haar familie? Hij besluit een zoektocht te starten naar de familie van zijn ‘gevallen Ellen’ en schrijft verschillende Zondagen, de achternaam van zijn vrouw, aan. Zonder enig resultaat. Zo blijft Ellen de vrouw zonder familie. Uiteindelijk, Van Bohemen heeft haast definitief afscheid genomen, ontwaakt Ellen. In zijn nieuwe, hervonden lichaam haalt Van Bohemen haar op en keert hij terug naar zijn oude leven: ‘Ik heb wel vaker blijdschap gekend, maar zelden was ze zo verdovend. Ik had het niet zien aankomen, hield er geen moment rekening mee dat Ellen ooit nog wakker zou worden,’ zegt Van Bohemen in Een zondagsman.

Meestal zie je dat jonge schrijvers voor jonge hoofdpersonen kiezen. Neem bijvoorbeeld de Spunk-generatie die bijna allemaal debuteerden met een roman, zoals Wiegertje Postma, Renske de Greef en Ebele Wybenga. Stuk voor stuk romans die bevolkt werden door jonge mensen. Heerma van Voss koos hier niet voor. Hij kroop in de huid van een man op leeftijd. En dat is knap.

Bart Temme

Daan Heerma van Voss – Een zondagsman. Atlas, Amsterdam, 176 blz. € 18,50.