Een familiegeschiedenis waar je nooit helemaal van afkomt

Inge Nicole (pseudoniem van Inge Bak, 1968) is een veelzijdig creatief persoon. Zij schildert miniatuurtjes, het liefst op stenen of onbewoonde slakkenhuizen. In woordenland debuteerde ze met invoelende gedichten. Vanaf 2004 schrijft ze ook proza. Na twee romans, zag de novelle De tranen van de zeegans het licht, een secuur geschreven werk dat prompt werd bekroond met de Rabobank Cultuurprijs Letteren. Opnieuw zoekt ze nu haar heil in een ‘miniatuur’. Haar nieuwe novelle heet Aardappelbloed.

VoorplatAardappelbloed-176x300Iva en Jelena zijn afkomstig uit de Russische regio Tsjeljabinsk op de oostelijke helling van de zuidelijke Oeral. Samen met hun dochters bewonen ze een rijtjeshuis in een dorpje in Noord-Holland. Laten we zeggen Oost-Knollendam. Vaderfiguren ontbreken, maar toch moet adolescente Darya, de jongste dochter van Iva, al een decennium ook voor haar vader opdekken. Niet dat ze zelf veel eet. Haar herdershond Grigory krijgt de deegwaren die ze steeds krijgt voorgeschoteld stiekem onder tafel toegestopt. Darya is als de dood dat ze net zo uit haar voegen zal groeien als haar moeder. Haar idool is een internetgoeroe met de veelzeggende naam Visgraat.

Het boek is ingedeeld als een maaltijd en de hoofdstukken hebben derhalve namen van gerechten. Wanneer je de inhoudsopgave (vol vetogen) leest denk je, net als de verteller Darya, uitsluitend nog aan een blaadje sla en een paar partjes appel. Darya wil model worden, maar ze heeft aardappelbloed. Een zwaar gestel en een neiging tot vetzucht. Ze houdt zo goed als op met eten en trekt zich terug in een grote kast, daar waar de matroesjka’s staan te pronken, het verleden is uitgestald. Een familiegeschiedenis waar je nooit helemaal van afkomt, hoe ver je ook vlucht.

De broer van moeder Iva, Sergei, is er zo eentje die niet van jonge vrouwen af kan blijven. Oompje wil nog wel eens een nichtje in de kont knijpen, en erger. Nog maar net weet de oudere zus Zora, zwanger van een patatboer, Darya van hem te bevrijden. ‘We deden verstoppertje,’ zei Sergei. Het enige dat Sergei met zijn trawanten nauwgezet weet te verstoppen is zijn criminele handelen. Ze stelen ‘schaapjes’ die ze doorverkopen. Deze jonge vrouwen uit het voormalige Oostblok worden met mooie praatjes, met valse hoop, naar het Westen gelokt. Daartoe is een modellenbureau opgericht.

Eerst een eenvoudig baantje als schoonmaakster of hulp in de huishouding en dan als gevierd topmodel aan de arm van een rijke man een beter leven. Uiteraard belanden ze, al laat de schrijfster dit gelukkig grotendeels onaangeroerd, in de seksindustrie.

Deze novelle gaat eerder over de omerta, over het al dan niet doorbreken van het zwijgen, de heilige familieband. Daarnaast laat Nicole goed zien hoe buitenstaanders, vooral die  van dat universum dat Rusland heet, tegen de Nederlandse infrastructuur aankijken. Ze maakt treffend duidelijk hoe anders de verhoudingen zijn in een Russische (criminele) familie. Het hebben van ondergewicht heeft nog een voordeel voor Darya. Ze wordt met rust gelaten door Sergei en de andere ‘ooms’. Maar er speelt bij Sergei nog een kwestie. Een drama waarbij alleen de dood van de dader(s) voor enige genoegdoening kan zorgen. Familie of niet. Zou daarom de vader van Darya al meer dan twaalf jaar niet zijn thuisgekomen?

Welke rol hebben haar naasten, en dan vooral de overvette Iva, de matroesjka van de familie, daarin gespeeld? Weet haar jeugdliefde Peter, de zoon van de patatboer, haar te redden?

De schrijfster is wederom heel secuur in haar taalgebruik, weet het verhaal doorgaans ingetogen te vertellen. Van haar stijl straalt rust uit. Al wordt die soms wreed doorbroken door ‘straaljagersnelle’ overgangen. Aardappelbloed is weliswaar rond, zeg maar af, maar juist deze abrupte wisselingen van de wacht, zorgen ervoor dat je je niet aan het idee kan onttrekken dat er meer in had gezeten, een roman met nog meer mooie beelden bijvoorbeeld. Het mag de pret niet drukken. Aardappelbloed is een geslaagde vertelling over een adolescente die zich vastklampt aan de honger omdat er meer niet voorhanden is. De moeder is geen echte moeder voor haar kinderen. Zij heeft kennelijk andere belangen.

Nicole weet  de eetstoornis mooi samen te brengen met de stoornis in de familie van Darya, de ondergrondse organisatie.

Iedereen wist hoe verraderlijk aardappels waren. Verborgen onder de zwarte aarde plantten de knollen zich in het geniep voort. Blootgesteld aan de zon werden ze giftig en ontpopten zich uiteindelijk tot meedogenloze killers. […] Ik behoor tot de nachtschadefamilie. […] Darya wist niet meer wat goed was. Ze durfde nog weinig te eten. De laatste tijd leefde ze op water en hüttenkäse. De zachte structuur en hoe licht het op haar maag viel, was als het witwassen van familiezonden.

Ook de schilderkunst van Nicole komt nog even om de hoek kijken. Een van de jonge vrouwen waarmee Darya opgesloten zit in een schaapskooi draagt onder haar trui een beschilderde steen aan een koord. Een steen die nog een belangrijke rol gaat spelen, zoals stenen voor Inge Nicole zelf ook een onthullende c.q. helende werking kunnen hebben.

Guus Bauer

Inge Nicole – Aardappelbloed. In de Knipscheer, Haarlem. 104 blz. € 17,50.