De verlangens van de keizer

Een prentenboek dat is uitgegeven door uitgeverij Van Oorschot, dat is bijna net zo opmerkelijk als het bespreken van prentenboeken op Tzum. In 1957 verscheen er voor het laatst een prentenboek bij Van Oorschot (Stiemer & Stalma, met tekeningen van Leo Vroman en tekst van Anton Koolhaas), maar dit najaar viel het oog van de uitgever op iets wat zo mooi werd gevonden dat men ‘met graagte de afrastering van deze klassieke literaire uitgeverij slechtte’: Keizer Karel verliefd, getekend en verteld door Floris Tilanus. En vooruit, daarvoor wil Tzum dan ook best een uitzondering maken.

In vijftien spreads van dik, glanzend papier laat Tilanus de lezer kennismaken met een oeroude legende van Italo Calvino uit de veertiende eeuw, waarin een vorst op hoge leeftijd verliefd wordt op een heel eenvoudig, jong meisje. Ook wanneer zij sterft dooft zijn liefde niet. Hij laat haar balsemen en sluit zich met haar op. Aartsbisschop Turpijn vermoedt dat er sprake is van een betovering, besluit het lichaam van het meisje te onderzoeken en vindt een ring met een kostbare steen onder haar tong. Hij neemt de steen vervolgens weg en kort daarop blijken zijn vermoedens te kloppen: de keizer wordt verliefd op hem en blijkt betoverd te zijn door de ring.

De illustraties bij het verhaal zijn wat betreft kleurgebruik vrij sober, evenals de tekst: die is per spread niet meer dan twee zinnen en had – omdat de tekst enkel ondersteunend van aard is – ook best weggelaten kunnen worden. Dat had wellicht het mysterieuze aspect van het verhaal nog beter tot zijn recht laten komen en tegelijkertijd had het ook recht gedaan aan de lezing over vertelsnelheid van Italo Calvino, die het oude verhaal gebruikte als voorbeeld van vertellen zonder een woord te veel te gebruiken. Nu daar in dit geval een beeldend vertelelement aan is toegevoegd, wordt de tekst juist wel van ondergeschikt belang.

Tilanus’ pentekeningen zijn idyllisch en doen door de expressieve gezichtsuitdrukkingen van de personages denken aan cartoons. Tilanus geeft de lezer een kijkje in de middeleeuwen, maar heeft aan zijn prenten hier en daar ook hedendaagse elementen toegevoegd (een teddybeer bijvoorbeeld), die zorgen voor een humoristisch effect.

Een prentenboek voor kinderen zou ik het niet willen noemen, al heeft de uitgever het wel voor kinderen vanaf 6 jaar in de markt gezet. Daarvoor zijn een aantal woorden echter veel te moeilijk (‘Aartsbisschop’, ‘gebalsemd’, ‘zinnen op’) en komt de dood van het meisje te onverwacht en zonder plausibele verklaring. Volwassenen zouden het verhaal kunnen waarderen om de diepere laag die het verhaal bevat: het is een aaneenschakeling van gebeurtenissen die volgens Calvino allemaal van de norm afwijken en in elkaar grijpen; de liefde van de oude man voor een jong meisje, necrofilie, homoseksualiteit en het uiteindelijke moment van overpeinzing wanneer de keizer bij het meer in gedachten verzonken is. Met andere woorden, er worden in dit korte verhaal een aantal verlangens tot uitdrukking gebracht en elke keer is het de ring die ervoor zorgt dat Karel zich moet richten op iets dat niet bestaat. Daarnaast blijven er genoeg andere raadselen over die ervoor zorgen dat je het boek steeds opnieuw openslaat. Dat is ook wat Tilanus overkwam, zo stelt hij in zijn nawoord: ‘Sinds ik de legende heb gelezen is ze mij telkens weer in gedachten gekomen, alsof de betovering van de ring door middel van het verhaal haar kracht bleef uitoefenen.’

Mirjam Hoekstra

Floris Tilanus – Keizer Karel verliefd. Een oeroude legende. Van Oorschot, Amsterdam. € 14,90.