Recensie: Sarah Manguso – Ongoingness. The End of a Diary

Een poging om niet opgeslokt te worden

Het dagboek van de Amerikaanse Sarah Manguso bestaat uit 800.000 woorden. In haar onlangs verschenen essay Ongoingness. The End of a Diary schrijft Manguso, bekend van haar verdienstelijke autobiografie The Two Kinds of Decay over haar persoonlijke fysieke en geestelijke ongemak, waarom ze al vijfentwintig jaar lang obsessief een dagboek bijhoudt. Het is een bijzonder interessant essay, persoonlijk en intelligent, over de al te menselijke elementen van het leven: tijd en herinnering.

Net als de fragmentarische romans van de relatief onbekende, doch zeer gewaardeerde Amerikaanse schrijfsters als Renata Adler, Elizabeth Hardwick, Mary Robison en meer recentelijk Jenny Offill (Google deze vrouwen, bestel hun boeken, want het is een welkome afwisseling voor al het plotproza), bestaat Ongoingness uit korte fragmenten. Een fijne en functionele vorm, omdat Manguso zonder woorden te verspelen aan bruggetjes en overgangen makkelijk kan schakelen tussen het algemene en het persoonlijke, tussen een particuliere herinnering en een algemene aforistische uitspraak over tijd. Alsof ze een romanpersonage is, gebruikt Manguso haar eigen leven om de thema’s van tijd, herinnering en de subjectieve ervaring te onderzoeken.

Het schrijven in haar dagboek heeft voor Manguso verschillende functies. Pas als ze in haar dagboek heeft geschreven, heeft ze het idee dat ‘I was truly paying attention.’ Ze maakt hierin geen onderscheid tussen belangwekkende gebeurtenissen uit haar leven of onbenullige dagelijkse beslommeringen. De ervaring alleen is niet genoeg, het moet ook opgeschreven worden. Daarnaast is het schrijven ook het ontlasten van het geheugen door de herinneringen te verplaatsten naar het papier. Het is de angst voor het vergeten, een begrijpelijke zorg, want het zelf is – zoals Milan Kundera ooit zei – het totaal van alles wat we ons herinneren. Maar de strijd tegen de vergetelheid is ook een strijd, helaas vergeefs en vruchteloos, tegen het pijnlijke en wrede besef van de persoonlijke onbeduidendheid en nietigheid. ‘Lives stop, but life keeps going.’ Over honderdvijftig jaar, schrijft Manguso, zal van iedereen die dan leeft niemand me hebben gekend:

Being forgotten like that, entering that great and ongoing blank, seems more like death than death.

De rusteloosheid van het leven wordt veroorzaakt door de continuïteit. De rivier blijft stromen en sleurt ons mee, en geeft ons geen gelegenheid om even uit te rusten, om even te herstellen, om te recupereren van het gebeurde. De ervaringen stapelen zich op. Bestonden er maar bufferdagen, verzucht Manguso, dagen om de ervaringen te verwerken en van deze ervaringen te herstellen.

Today was very full, but the problem isn’t today. It’s tomorrow. I’d be able to recover from today if it weren’t for tomorrow. There should be extra days, buffer days between the real days.

Het schrijven in haar dagboek is een poging om niet opgeslokt te worden door de tijd. Dat ze niet alleen gedragen wordt door de tijd, maar zelf ook draagster is van de tijd. De oorzaak van alle angst is volgens Manguso dat we het leven als continuïteit niet kunnen accepteren; het idee dat de geschiedenis niet begint of eindigt, maar slechts voortduurt.

Haar ervaring van de tijd verandert als Manguso moeder wordt. Door de geboorte van haar zoon wordt ze niet meer opgeslokt door de voortdurende tijd, maar ze

became the baby’s continuity, a background of ongoing time for him to live against.

Ze leeft nu niet meer in de wereld, maar ze is een wereld geworden, een wereld voor haar zoon om in te leven. En door deze verandering leert ze te genieten van het continue voortdurende en schrijft ze:

Look at me, dancing my little dance for a few moments against the background of eternity.

Door de krachtige kordate formuleringen van de fragmenten en de subtiele combinatie van het persoonlijke en het algemene, de wisselwerking tussen emotie en idee, is Ongoingness een welkome toevoeging en een originele variatie op de enorme hoeveelheid boeken – bekend of onbekend, verguisd of geprezen – die handelen over gewichtige thema’s als tijd en herinnering. Thema’s die elementair zijn voor de menselijke ervaring en het leven haar paradoxale karakter bezorgen, waardoor het leven tegelijk waardevol en zinloos is en waarom de Russische dichter Osip Mandelstam schreef: ‘Het leven is gruwelijk en heerlijk tegelijk!’

Koen Schouwenburg

Sarah Manguso – Ongoingness. The End of a Diary. Graywolf Press, Minnesota. 98 blz. € 19,99.