Nieuws: Oek de Jong reageert op wens voor een homoseksuele biograaf voor Kellendonk
Ondergetekende schreef op Twitter ‘Een homoseksuele schrijver zou een biografie moeten schrijven over Kellendonk. @Bjheijne is die ideale schrijver.’ Daar kwamen wat reacties op, onder meer van Bas Heijne die zei dat er ‘geen biografie maar misschien wel een ‘memoir’ aan zat te komen. Mooi nieuws, maar onder dat bericht ontspon zich een debat tussen Goedegebuure en mij. Oek de Jong verzocht de redactie of zijn reactie ook op Tzum geplaatst kon worden:
Dag Coen,
Je reageerde op mijn verbazing over Kellendonks promiscuïteit (uitgesproken in ‘Brands met Boeken’ van afgelopen zondag). Maar je laat, misschien verblind door je ijver voor een goede zaak, de context van mijn verbazing weg.
Ik kende Frans Kellendonk – en met mij veel anderen – als een gereserveerde en vaak zelfs nogal geremde en moeilijk te benaderen man. In mijn gesprek met Brands komt dit ook naar voren. Dus verbaasde het me bij lezing van zijn brieven dat hij, als het om seks ging, wel gemakkelijk contact legde. Ik vind die verbazing niet zo vreemd. Als het om een even gereserveerde en geremde hetero was gegaan, zou ik net zo verbaasd zijn geweest. Daar komt bij dat Frans met zijn heterovrienden zelden sprak over zijn seksleven. Ik herinner me alleen een gesprek waarin hij met veel ironie verslag deed van een seksavontuur in de duinen.
Het stelt je misschien gerust om te weten dat enkele van mijn beste vrienden homo zijn. Ik weet van de hoed en de rand, wil ik maar zeggen, ook als het om homo’s gaat. Het lijkt me overigens vrijwel onmogelijk om van dergelijke dingen, in de wereld zoals hij nu, is niet op de hoogte te zijn. Ik ben me ook bewust van de invloed van Kellendonks seksualiteit op zijn stijl en esthetica. Een van de taken van elke Kellendonk-biograaf is om dat inzichtelijk te maken.
Vragen om een homoseksuele biograaf voor Kellendonk, zoals jij doet, getuigt echt van bekrompenheid. Omdat je naar mijn inschatting beslist geen bekrompen persoon bent, moet ook hier sprake zijn van verblinding.
Wees zo goed dit berichtje op de site van Tzum te plaatsen, dan kunnen je lezers ook mijn kant van het verhaal horen.
Ik heb een goede herinnering aan de interviews die ik met je maakte en waardeer zeer je tomeloze inzet voor de literatuur.
Hartelijke groet,
Oek de Jong
Beste Coen (en Oek);
Ik zie werkelijk niet in waarom de biograaf van Frans Kellendonk homoseksueel zou moeten zijn: is het omdat homoseksuelen beter zouden weten hoe een andere homo \’in elkaar zit\’? Dan zouden mannen ook geen biografieën over vrouwen mogen schrijven, en andersom. Willem Otterspeer (om maar een voorbeeld te noemen) is toch ook geen geograaf, terwijl hij wel een biografie van de (o.a.) geograaf Willem Frederik Hermans schreef. En Annejet van der Zijl behoort bij mijn weten ook niet tot het Koninklijk Huis, noch tot het gilde van schrijfsters van prachtige kinderpoëzie. Kortom: onzin dus. Er moet gewoon een goede biograaf (m/v) komen, zeker in het geval van Frans Kellendonk. Jammer dat Bas Heijne niet wil: niet omdat hij homoseksueel is, maar omdat Heijne een goede schrijver is, met passie voor \”het ware, goede en mooie\”.
En aansluitende bij Han: we weten allemaal hoe biograaf F. Bastet een bepaald beeld van Couperus de wereld in geholpen heeft, dus om bij voorbaat van een surplus uit te gaan als een homoseksuele biograaf het leven van Kellendonk optekent, lijkt me een verkeerd uitgangspunt (op basis van deze precedent). Ik heb de desbetreffende biografie nog niet gelezen, maar Jan Fontijn (heteroseksueel) wordt toch geprezen om zijn biografie van Jacob Israël de Haan? Ik weet niet in hoeverre De Haans homoseksualiteit daarin behandeld wordt – het lijkt me dat dat een substantiële plaats krijgt in het narratief, ook omdat de beeldvorming rondom De Haan altijd een seksualiteitscomponent heeft – net zoals dat bij Couperus het geval is.
Dit was mijn reactie:
Dag Oek,
Dank voor de persoonlijke reactie die ik ook op Tzum zal plaatsen. Ik kan op mijn beurt zeggen dat enkele van mijn vrienden hetero\’s zijn, dus ik weet ook een beetje van die wereld (ben er zelfs in opgegroeid) en de gevoeligheden op dit punt.
Wat ik echt niet snap is de felheid van de reacties van Goedegebuure en ook jouw reactie gaat in dat stramien mee. Ik heb het op de website al gezegd en ik herhaal het nu nog maar een keer: ik vind niet dat alleen een homoseksuele biograaf een goede biografie kan schrijven over Kellendonk, maar ik vermoed wel dat een homoseksuele biograaf andere accenten legt. De argumenten daarvoor geef je wat mij betreft zelf al. Ik denk dat Kellendonk met Bas Heijne (en naar ik meen ook met Hans Goedkoop, maar misschien vergis ik me) andere gesprekken heeft gevoerd dan jij met hem voerde. Als Heijne een biografie zou schrijven (wat hij niet gaat doen) dan zal daar een andere biografie uitkomen dan wanneer jij hem schrijft (of Goedegebuure). De persoonlijkheid, kennis en achtergrond van een biograaf speelt natuurlijk mee bij een biografie. Dat er verschillen bestaan zegt niets over de kwaliteit van de biografie, maar wel over de aandacht die een biograaf heeft voor bepaalde zaken die een ander weglaat.
Het feit dat jij en andere literaire heterovrienden hem kennen als een geremde homoseksueel beïnvloedt ook de manier waarop er naar hem gekeken wordt. Dat hij ook een losbandige kant had (waar ik al jaren en jaren eerder van gehoord had en ik kende hem helemaal niet, dus ik ben écht verbaasd dat je er pas achter kwam bij het lezen van de brieven) leidt ertoe dat er in mijn ogen altijd een karikaturale weergave van een karakter uitvloeit: wat Goedegebuure tweeslachtigheid noemt. In zijn werk zegt hij dit en in zijn leven doet hij dat. Ik heb aangegeven dat je die twee zaken niet per se als een tegenstelling hoeft te interpreteren.
Voorts heb ik gewezen op de zinnelijke passages die ook in Mystiek Lichaam zitten en die vaak ondergesneeuwd raken.
Waar ik dus steeds voor pleit is voor een wat bredere visie, of meer visies op een en dezelfde persoon en zijn werk. Dat is geen kwestie van bekrompenheid, maar juist van ruimdenkendheid. Bekrompen is denk ik degene die meent dat één iemand de juiste visie op een schrijver en zijn werk kan neerzetten. Ik geloof daar niet zo in.
Overigens heb ik ook uitstekende herinneringen aan onze interviews.
Hartelijke groet,
Coen
@ Han: Ik zeg niet (ik geloof nu voor de tiende keer) dat een biograaf van Kellendonk homoseksueel móét zijn, noch verbied ik heteroseksuelen over homoseksuelen te schrijven. Noch zeg ik, noch zeg ik, noch zeg ik… Blijkbaar roeren we toch een gevoelig puntje aan dat men steeds niet wil lezen wat ik schrijf.
@ Obe: Het zou beter zijn als je de voorbeelden wel gelezen had, maar in het geval van Bastet ondersteun je, misschien onbewust, mijn stelling dat de aard een biograaf het beschreven leven en werk van de gebiografeerde kleurt. Bastet schiet af en toe door in lezingen van homoseksuele interpretaties van het werk van Couperus. Fontijn heb ik nog niet gelezen, maar je moet zijn voorganger Jaap Meijer maar eens lezen over het homoseksuele aspect in het werk van De Haan.
Kortom: natuurlijk maakt het uit. In de reactie op Oek de Jong heb ik, opnieuw, proberen uit te leggen waar de verschillen zitten
Bij gelijke geschiktheid heeft een homoseksuele biograaf mijn voorkeur. En waarom? Omdat ik bij alle verbaasde mensen, zoals Oek de Jong, precies dat lees wat een probleem kan zijn van een heteroseksuele biograaf bij een man als Kellendonk. Zo schrijft De Jong: \”Als het om een even gereserveerde en geremde hetero was gegaan, zou ik net zo verbaasd zijn geweest.\” En daar zit een kern van verschil. Een gereserveerde en geremde hetero is een gereserveerde en geremde persoon. Een gereserveerde en geremde homo is vaak helemaal niet gereserveerd en geremd, hij uit dat alleen niet bij hetero\’s omdat dat een stap te ver is, dat is een \’andere wereld\’.
Beste mensen,
Het doet me allemaal erg denken aan wat ik aan het eind van de jaren 70 eens heb meegemaakt. Een ouderejaars studente, die zich bezighield met vrouwenstudies, kwam tijdens een Geschiedenis-college een praatje houden over haar onderwerp. Met veel overtuiging betoogde ze dat alleen vrouwen geschikt waren voor onderzoek naar de positie van vrouwen door de eeuwen heen. Alleen vrouwen konden zich inleven in andere vrouwen. Onderzoek door mannen was bovendien altijd onzuiver door hun ingebakken vrouwvijandigheid. Ik stelde haar toen de vraag of ze dan ook vond dat onderzoek naar het dagelijks leven in het derde Rijk alleen door neo-nazis kan worden gedaan. Ze flipte totaal en dreigde het college te beëindigen als ik de zaal niet verliet. Maar nu, ruim 45 jaar later, denk ik er nog zo over. De kans op bepaalde blinde vlekken bij homo\’s die over homo\’s schrijven, lijkt me niet kleiner of groter dan bij een hetro-biograaf. Volgens mij moet je gewoon een uitstekende biograaf hebben, de seksuele oriëntatie lijkt me bijzaak. De homofilie van Kellendonk was trouwens maar één aspect van de man software. Straks moet je op zoek naar biograaf die voldoet aan onder meer de volgende eisen: Brabants, homo, een katholieke achtergrond en een gereserveerde natuur.
@ Peter Hendriks: Ik zeg het nu dan maar voor de elfde keer: ik vind dus niet dat alleen een homoseksuele biograaf een goede biografie kan schrijven over Kellendonk, hij legt alleen andere accenten. Hij zal bijvoorbeeld niet schrijven \’de homofilie van Kellendonk\’ om maar iets te noemen.
Als ik het goed heb gezien stond hier een wat melige reactie van iemand, en is die nu geschrapt. Iets is de orde van \” een lesbische biograaf is ook een idee\”. Doet Tzum dat soort dingen zelf? Schrappen jullie dus reacties die jullie ongepast of al te flauw vinden!?
Ja, dat doen we zeker, bijvoorbeeld als iemand niets zinnigs bijdraagt aan de discussie, bij aanvallen op de persoon en bij schimmige internetadressen (die de lezer niet, maar de redactie wel kan zien). Alles is ter beoordeling aan de eindredacteur van dienst. De eerste keer dat iemand reageert wordt vooraf gemodereerd. Iemand die al een keer een reactie heeft geplaatst kan zonder problemen blijven posten, maar kan wel eens achteraf gemodereerd worden.
Interessant. Je zou mijn lesbische-biograaf-opmerking als melig kunnen beschouwen, zeker. Je zou ze ook kunnen zien als niets-zinnigs-bijdragend, tuurlijk. Maar je zou ze ook kunnen beschouwen als een stellingname over de onzin van de aard van een biograaf (met ironie als stijlmiddel). Maar misschien is dat wel zó\’n gevoelig punt, dat de eindredacteur-van-dienst niet leest wat ik schrijf..?
Het punt dat je, anoniem, maakt, is niet nieuw en is al -tig keer op deze site en in deze commentaren behandeld. Het is dus alleen maar meligheid, deze opmerking. Leuk voor Twitter of zo. Geef liever een echt inhoudelijke opmerking. De opmerking over niet lezen kun je dus direct op jezelf toepassen.
Nou ja, MIJ verwonderde het eigenlijk wel dat de eerdere opmerking van XLJ was geschrapt, want ik dacht \”ook een ironische bijdrage aan de discussie is een bijdrage aan de discussie\”. Niet dat ik het ermee eens was, want ik begrijp het punt van Peppelenbos volgens mij best: hij zegt volgens mij niet dat de biografie van Kellendonk per se door een homoseksueel geschreven moet worden, maar alleen dat een homoseksueel met kennis van de homoscene andere accenten zal leggen dan Goedegebuure. Het omgekeerde geldt dan overigens ook. Maar anyway: op DAT punt ging XLJ dan niet zo in, maar een beetje ironie mag toch wel, zelfs als die melig zou zijn?
Goed dan. Ik zal je accomoderen (waarom eigenlijk?).
Een goede biograaf zet alles in het werk om een leven te begrijpen. Dat betekent het achterlaten van meningen, visies, overtuigingen. Een ideale biograaf is een on-persoon. (Deelnemers aan fora zijn daarom ongeschikt.)
Dank, Nico van der Sijde!
@ Van der Sijde: ironie mag, graag zelfs, maar als een grap al -tig keer langs is geweest, van \’dus alleen roodharigen kunnen een biografie over roodharigen schrijven\’ en dan in allerlei varianten tot deze, dan wordt het wel eens tijd voor een inhoudelijke discussie. De uitleg die je geeft is correct (en dat punt lijkt me het discussiëren waard), met als achterliggend idee dat de Kellendonkbiograaf in dit geval direct het idee omarmt dat je een verscheurd mens moet zijn als je aan de ene kant kritisch schrijft over een bepaalde, dominante homoseksuele cultuur, terwijl je aan de andere kant kunt genieten van de louter seksuele kant. Dat levert niet per se een tegenstelling op. (Zie bijvoorbeeld hoe Komrij de homocultuur beschreef.) Ik wil een beetje van het framedenken af dat homoseksuelen altijd een getroebleerd of tweeslachtig leven leiden. In de literatuur en de film zijn we gelukkig van al die tobbende gays af, nu de biografieën nog.
@ Jongejan: fijn dat ik geaccomodeerd word. Inhoudelijk ben ik het met je standpunt niet eens. Je kunt er misschien naar streven, maar een goede biograaf ontkomt niet aan een visie. Dat is meestal de dragende lijn in een biografie.
\’Ik wil een beetje van het framedenken [af] dat homoseksuelen altijd een getroebleerd of tweeslachtig leven leiden\’, aldus Peppelenbos. Om te kunnen beoordelen of hij leven en werk van Frans Kellendonk niet onderwerpt aan een minstens even reducerend frame, zou ik graag een verhandeling van zijn hand willen lezen over dat leven en werk. Bij gebrek aan zo\’n verhandeling moet ik hem maar op zijn blauwe (of anders gekleurde) ogen geloven.
Overigens ben ik niet van mening dat homoseksuelen altijd een getroebleerd en tweeslachtig leven leiden, integendeel. Wel ben ik van mening dat Gerrit Komrij\’s visie op de homoseksualiteit om allerlei redenen anders is dan die van Frans Kellendonk. Daarover meer bij een andere gelegenheid.
Het enige wat ik continu, en nu ook weer, toevoeg is dat de mogelijkheid dat iemand kritiek kan hebben op een homoseksuele cultuur en levenswijze en tegelijkertijd een rijk seksueel leven kan hebben, zonder dat er sprake is van een karakterologische tegenstelling.
Komrij en ook Reve hadden, ieder op geheel eigen wijze, dat klopt – maar dat is het punt niet – kritiek, terwijl ze eveneens een rijk seksueel leven hadden.
Ik bedien me niet van een reducerend frame, ik geef de biograaf juist de mogelijkheid om zijn visie te verbreden.
Kritiek op een homoseksuele natuur en tegelijk een rijk seksueel herenliefdeleven….. Dat hoeft inderdaad niet op een karakterologische tegenstelling te duiden, maar toch, er ZIT wat spanning in deze combi, zo lijkt het. Wat ik niet moraliserend bedoel of zo, want wie is er nou geen vat vol tegenstrijdigheden, maar dit is zo op het eerste gezicht wel een wat conflictueuze combinatie. Die nog wat intrigerender wordt als je bedenkt dat die kritiek op de homoseksuele natuur bij Kellendonk ook zo zijn ironische componenten heeft…. Ik ben benieuwd hoe dit alles wordt uitgewerkt door Goedegebuure en eventuele andere biografen (het aangekondige \’memoir\’ van Heijne, die roman van Storm, of wellicht nog een latere biografie geschreven door een ledernicht). En ik moet toch \”Mystiek Lichaam\” maar weer herlezen!