Een trip naar het geheugenlaantje

Wim Daniëls (1954) blijft de taal achterna jagen. Waar hij met Mieters! de nieuwe woorden en begrippen van de jaren vijftig analyseerde, schetst hij met dezelfde aanpak in Blits! een goed tijdsbeeld van de jaren zestig. Overbekende nostalgie voor ouwe lullen, hoor je de nieuwe(re) generatie(s) zeggen, al vingerend over de schermpjes van hun sociale-mediaprothese. Ja, voor lui die die periode hebben meegemaakt, is het inderdaad een, soms wel ietwat beschamende, trip naar het geheugenlaantje, maar het kan geen kwaad om je te realiseren dat wat nu zo gewoon is, ergens een oorsprong heeft gevonden.

blitsEn allemachtig, als je met dit alternatieve woordenboek in de hand terugkijkt naar dat decennium, dan realiseer je je (weer) hoeveel er eigenlijk in die jaren is aangezwengeld. De grootste technische stroomversnelling in de geschiedenis van de mensheid is in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw begonnen. De zwart-wit-tv werd gemeengoed, vooraleerst met één net, de kleurentelevisie veroverde langzaam elk huishouden, net zoals de vaste telefoon, met een antwoordapparaat. De cassette- en de videorecorder voorzagen voor het eerst in luister- en kijkvrijheid.

De Berlijnse Muur werd gebouwd in 1961, Johan Cruijff begon het wereldvoetbal te dirigeren, allereerst bij Ajax, en het Maagdenhuis werd voor het eerst bezet in dit protestdecennium. (De eisen in 2015 verschillen niet zoveel van die in 1969. Hoedt u, de geschiedenis herhaalt zich vaak, zo niet altijd.) Lelystad trok de eerste bewoners. De Euromast in Rotterdam werd geopend, net zoals het Evoluon in Eindhoven. De allereerste soap op de Nederlandse tv, met een bijna niet meer voor te stellen kijkdichtheid, was Peyton Place. Voor het eerst won een Nederlandse wielrenner de Tour de France. Radio Veronica begon van zee uit te zenden, de latere TROS begon als REM-eiland voor de kust.

De supermarkten – ook eventueel nog rijdend als de SRV-man – deden echt de intrede en de reclametsunami’s die tegenwoordig de programma’s op de commerciële zenders teisteren, waren in de jaren zestig nog keurig beperkt tot een paar luttele STER-blokjes. Die iedereen vanwege het nieuwe fenomeen met graagte bekeek.

Maar de jaren zestig zijn toch voornamelijk bekend vanwege de Summer of love, het legendarische popfestival Woodstock, de vele protestacties, tegen de Vietnamoorlog bijvoorbeeld, de introductie van de pil, van de condoomautomaat, de morning-afterpil, de start van de o zo noodzakelijke seksuele revolutie. De alternatieve vervoersplannen, ergo de Witte Fietsen, de Provo’s, hippies, Kabouters, Damslapers, het in de ogen van het establishment langharige werkschuwe tuig dus, de Dolle mina’s, de happenings. Heilgymnastiek werd fysiotherapie, gastarbeider werd allochtoon en de MULO werd via de Mammoetwet MAVO.

Maar voor degenen die in de jaren zestig nog kind waren of jonge tiener, was het toch vooral het decennium van de cowboyserie Bonanza, van Roger Moore als de ridder Ivanhoe, Thierry de Slingeraar, Swiebertje, de Fabeltjeskrant, Ja zuster, nee zuster, Kapitein Zeppos en van Floris met Rutger Hauer in de hoofdrol. Terwijl de wereld behoorlijk in brand dreigde te raken, denk onder meer aan de patstelling rondom de Cubaanse Varkensbaai – de wereld was heel dicht bij een nucleaire oorlog – en wat jaren later aan het einde van de Praagse Lente door Warschaupacttroepen, verheugden de meesten zich op de eerste Tienertoerkaart of als je helemaal geluk had op een Tomos, het Joegoslavische, goedkopere broertje van de Puch uit de jaren vijftig. De relatieve vrijheid van de jeugd is begonnen in de jaren zestig. De tijd van de blitskikkers. Van voor het eerste een kick krijgen van de grensverleggende gitaar van Jimi Hendrickx of een der steeds beter verkrijgbare geestverruimende middelen.

Blits! heeft wel degelijk een zeker ‘ach-gut’ gehalte voor de oudere mensch, maar het is vooral heel informatief en goed lezenswaardig bovendien.

Guus Bauer

Wim Daniëls – Blits!. Thomas Rap, Amsterdam. 224 blz. € 12,90.