Proefdieren voor een medicijn tegen verlegenheid

Omwille van haar extreme verlegenheid heeft Aislyn een beperkt sociaal leven, verknoeit ze haar project natuurwetenschappen en durft ze haar knappe klasgenoot Jack nauwelijks aanspreken. Als dr. Sternfield, Aislyns mentor en werkzaam bij Nova Genetics, gentherapie met ‘Charisma’ voorstelt, hoeft Aislyn niet lang na te denken. Als proefdieren hun natuurlijke remmingen verliezen, dan zal ‘Charisma’ beslist ook mensen van hun sociale fobie helpen. Absolute geheimhouding is vereist, gezien er nog onvoldoende testresultaten van proeven op mensen voorhanden zijn. Klinkt de plot van Ryans tweede adolescentenroman redelijk absurd, dan doet de oppervlakkige uitwerking de geloofwaardigheid al helemaal geen goed. De karakterisering overtuigt onvoldoende om oprecht betrokken te raken bij Aislyns wedervaren; met Aislyn als focalisator laat de auteur hier duidelijk kansen liggen. Interessanter is Ryans omgang met de complexe thematiek van genmutaties: hoewel de auteur in haar nawoord enthousiast de kaart van wetenschap en vooruitgang trekt, biedt Charisma dankzij bijdragen van voor- en tegenstanders een genuanceerd beeld. Bovendien stelt Ryan kritische vragen over identiteit en de al dan niet als wenselijk aanvaarde maakbaarheid van de mens. Het is in dat opzicht tekenend dat Aislyn pas populair wordt nadat haar karakter grotendeels getransformeerd is.

ryan charismaHet veelbelovende effect van het zogenaamde wondermiddel laat niet lang op zich wachten; Aislyn wint aan populariteit, heeft haar eerste date en marketingorganisaties staan voor haar in de rij. Al gauw blijkt dat Aislyn niet het enige proefkonijn voor ‘Charisma’ is. Talloze leeftijdsgenoten klagen over de verregaande bijwerkingen: wat begint met hoofdpijn en flauwvallen, eindigt in een comateuze toestand of zelfs een vroegtijdige dood. Als de media de verbijsterende feiten achterhaalt, volgen allerhande nieuwe, vaak bedenkelijke acties elkaar in sneltempo op. De inhoudelijk boeiend uitgewerkte passages over de ethische consequenties en medische vraagstukken worden te snel prijsgegeven voor een banale thriller. Aislyn en lotgenoot Shane worden bijvoorbeeld ontvoerd en ondergaan een gedwongen bloedtransfusie. Na haar transformatie blijkt Aislyn ook nog eens het prototype van de zelfbewuste adolescente, die het heft in eigen handen neemt en de eerste aanzetten tot een tegengif vindt.

Stilistisch heeft Charisma weinig te bieden. Net als in haar debuut LEF (2013) bedient Ryan zich van overspannen vergelijkingen en geforceerde beelden: ‘In mijn keel stijgt een bel van wanhoop op.’; ‘[E]en golf hopeloosheid [zal] mijn longen overspoelen.’ Soms neigt ze naar gelikt proza, bijvoorbeeld wanneer ze voorstanders van gentherapie via populistische argumenten aan het woord laat:

‘Wij hoeven onszelf niet aan onmogelijke Hollywoord-maatstaven te meten. Maar de meesten van ons veranderen elke dag iets aan hun uiterlijk om aantrekkelijker te zijn. Als je honderd procent puur natuur wilt zijn, zou je ook geen deodorant moeten gebruiken en je haar niet moeten föhnen.’

Scènes over Aislyns eerste date met Jack en de zich ontluikende liefde hadden zo in goedkope chick lit kunnen staan. Met 272 pagina’s is Charisma bovendien veel te wijdlopig; tal van overbodige passages en dito herhalingen hadden geschrapt kunnen worden.

De sterk uitgewerkte beginscènes van Charisma beloven een onderhoudende young adult, met relevante vragen over een ongemakkelijke waarheid. Als eenmaal de onthutsende feiten aan het licht komen, verliest Ryan zich in opgeklopte berichtgeving door op sensatiebeluste journalisten en pseudowetenschappelijke verklaringen, veelal gedebiteerd door halfbakken wetenschappers. Een ronduit teleurstellende wending, die in combinatie met de ongeloofwaardige actiescènes slechts tot een doorsnee thriller evolueert.

Jürgen Peeters

Jeanne Ryan – Charisma. Vertaald Mireille Vroege. Van Goor, Houten/Antwerpen. 272 blz. € 18.99.