Misschien de mooiste herinneringen uit de Nederlandstalige literatuur

Ergens in de jaren tachtig kwam Erik de Kuyper op bezoek bij Athena’s Boekhandel in Groningen. Hij werd vergezeld door een erg mooie, gespierde man. De Kuyper was in mijn herinnering toen ook al broos en tenger. In de boekhandel zaten twee mensen klaar om te luisteren. Ontluisterend weinig, want De Kuyper bleek een uitermate onderhoudende causeur te zijn.

Eric de Kuyper was vooral bekend als regisseur voordat hij begon met het op papier zetten van zijn herinneringen die uitgegeven werden door uitgeverij SUN. Aan zee was de eerste van een reeks uitgaven die ik daarna verslonden heb. Er zijn weinig schrijvers in de Nederlandse literatuur die zo precies en nauwgezet hun herinneringen hebben opgeschreven en De Kuyper wist met minutieuze details Oostende en Brussel tot leven te brengen, al was de grandeur van Oostende zoals die beschreven werd in Aan zee wel een beetje verdwenen toen ik er voor het eerst kwam.

Het is aan uitgeverij Vantilt (we constateren het met enige regelmaat hier, maar opnieuw: wat een fijne uitgeverij is dat toch) te danken dat de boeken van Eric de Kuyper opnieuw uitgegeven worden. Onlangs verscheen De hoed van tante Jeannot, Taferelen uit de kinderjaren in Brussel en voordat ik het wist was ik weer verloren in de wereld van de verschillende tantes en nonkels, waarbij in dit boek tante Jeannot een centrale figuur is. De tante die bewust van mode is en er niet voor terugdeinst om direct de schaar te zetten in peperdure hoeden om er een nog betere creatie van te maken. Het is ook de tante die aan de kleine Eric geeft wat hij het liefste wil: een boek over ballet, al is dat vreemd voor een kind.

Het ballet, de cinema, het toneel, de literatuur: de kiem voor de brede culturele interesse die De Kuyper later laat zien (bijvoorbeeld in Applaus) wordt gelegd in zijn jeugdjaren, waarbij de verbeelding vaak geprikkeld werd door de navertelling van wat er door iemand uit de familie in het theater bekeken was.

Waar Eric de Kuyper ook in slaagt is het activeren van je herinneringen. Als hij bijvoorbeeld beschrijft hoe er vroeger behangen werd in huis, dan dwaal je af en wandel je zo je eigen jeugd in. Ook met eetscènes is dat het geval. De jonge Eric heeft nogal moeite met slikken, omdat hij te grote amandelen heeft, en daarom duurt het af en toe wat lang. Vooral vlees is een opgave.

Hij draaide het kleine reepje in zijn mond om en om. Eindeloos lang. Hij kauwde en herkauwde, in de hoop dat het eindelijk mals zou worden zodat hij het kon inslikken. Hij deed een poging, maar het lukte niet. Hij kauwde dus nog een tijdje door, probeerde het opnieuw, weer zonder resultaat. Het vlees was nu in zijn mond een soort krantenpapier geworden, droog en hard. Hij stak er een nieuw stukje bij. Met de verse vleessappen daarvan leek het eventjes of het doorslikken zou gaan lukken. Maar het wilde nog steeds niet. Het begon ernaar uit te zien dat dit toch weer het type vlees was dat niet door wilde. Geduldig, stil en geconcentreerd zette hij de kauwactiviteit voort. Iedereen was intussen van tafel en ma was al met de afwas begonnen en vroeg: ‘Is het nu nog niet op?’ Maar het was nog lang niet op.

Misschien is dat wel het knappe van deze schrijver: dat hij door zulke uitgebreide, realistische passages, de verbeelding zo aan het werk zet. Kopen!

(CP)

Eric de Kuyper – De hoed van tante Jeannot, Taferelen uit de kinderjaren in Brussel. Vantilt, Nijmegen. 224 blz. € 18,95.