Kansloze jongere in Young Adult-roman

Het is dat Voor de brand op de markt gebracht wordt door een op de serieuze literatuur gerichte uitgeverij als Ambo|Anthos, anders zou de tweede roman van Sarah Butler wel eens zomaar beschouwd kunnen worden als Young Adult. De omslag heeft dan ook alles van een roman die late pubers en adolescenten aanspreekt – kijkt u zelf maar. Ook de flaptekst doet hiervan kond: ‘Hedendaagse roman die een stem geeft aan jongeren aan de zelfkant van de maatschappij.’ Eerlijk gezegd is Voor de brand ook niet veel meer dan een Young Adult-roman en met die zelfkant valt het ook wel mee.

voor de brand butlerSarah Butlers roman speelt zich af in de periode juni 2011 tot en met 9 augustus 2011. De laatste datum is de dag dat de protesten en rellen die het Verenigd Koninkrijk teisterden ook Manchester bereikten. De rellen en plunderingen begonnen op 6 augustus in Londen nadat de politie een aantal dagen daarvoor een Britse burger had doodgeschoten. Het was de aanleiding voor een massaal jongerenprotest. Het verklaart bovendien de titel van Butlers roman en genereert de korte proloog die zich op 9 augustus 2011 afspeelt. De schrijfster neemt de lezer vervolgens twee maanden mee terug in de tijd en introduceert dan Kieran, oftewel ‘Stick’. Deze bijnaam heeft hij gekregen van zijn beste vriend Mac omdat hij zo’n lange slungel is. De jongens staan op het punt de 18-jarige leeftijd te bereiken en hebben als de roman aanvangt het plan om vakantie te vieren in Spanje. Ze zullen de volgende dag per afgetrapte auto naar het zuiden vertrekken. Zover komt het niet. Op de laatste avond voor hun vertrek komt Mac door messteken om het leven. Een nachtelijke ruzie met een draaideurcrimineel wordt hem fataal. Deze dramatische gebeurtenis heeft natuurlijk een verwoestende werking op Stick.

Stick is zo’n kansloze jongere die zijn schoolopleiding niet voltooid heeft, wiens belevingswereld uit drank, drugs en seks bestaat en die het product is van gescheiden ouders. De scheiding is het gevolg van de dood van Sticks zuster Sophie, die omkwam bij een brand binnenshuis. Zijn vader heeft echter bij zijn nieuwe vrouw een tweede leg gerealiseerd, terwijl Sticks moeder zwaar getraumatiseerd is. En dan is het zo’n beetje uitgesloten dat het leven Stick goed af zou gaan. Er zit echter een positieve twist in Sticks life story als hij verliefd wordt op de aparte J en dat na opheldering van een aantal misverstanden de liefde wederzijds blijkt. Stick wordt dan heen en weer geslingerd tussen goed en kwaad: zich volledig geven aan J of de moord op Mac wreken. In een apotheose die plaatsvindt op 9 augustus in een brandend Manchester komt de lezer erachter welke keuze Stick maakt.

Het lukt Butler niet om dicht bij haar hoofdpersonage te geraken: de beschrijvingen en belevenissen zijn afstandelijk; de psyche van Stick wordt geraakt noch gekraakt. Vluchtig glijdt haar onnadrukkelijke stijl óver de romanfiguren in plaats van er naar binnen te gaan. Het gevolg is dat de lezer niet echt geïnteresseerd raakt in Stick, waarbij wat kattenkwaad uithalen, puberale lamlendigheid en een jointje roken ook niet bepaald de beloofde zelfkant representeren. Misschien is Voor de brand een aantrekkelijke Young Adult-roman; een geslaagde literaire roman is het helaas echter niet.

Wiebren Rijkeboer

Sarah Butler – Voor de brand. Vertaald door Marja Borg. Ambo|Anthos, Amsterdam. 246 blz. € 19,99.