Een hoffelijke luisteraar

Van Het hart is een eenzame jager zijn al diverse herdrukken bekend. Het verscheen ooit als Het hart is een havik vertaald door W.F.H. ten Bruggen bij De Arbeiderspers en de vertaling door Marion op den Camp werd tot in 2005 nog gebruikt onder de huidige titel bij Athenaeum – Polak & Van Gennep. Bij dezelfde uitgeverij verschijnt volgende maand een nieuwe vertaling van de hand van Molly van Gelder. De onderstaande recensie werd geschreven bij de vorige herdruk.

Klassiekers zijn in. Landelijke dagbladen vullen rubrieken met besprekingen van oude meesterwerken of beginnen goedkope boekenseries. De boekhandels puilen uit van flodderig uitgegeven oude boeken. Het zou dan ook jammer zijn dat een nieuwe vertaling van de bekendste roman van Carson McCullers zou ondersneeuwen bij de rest.

The heart is a lonely hunter verscheen in 1940, maar het is nog steeds modern te noemen. In een kleine stad in het zuiden van Amerika worden enkele mensen ongeveer een jaar gevolgd. Vanuit steeds wisselende perspectieven krijg je een indringend beeld van de problemen die er in de stad heersen.

De oude zwarte dokter die tevergeefs probeert ‘negers’ te mobiliseren iets te doen aan hun achtergestelde positie, maar gedwarsboomd wordt door zijn familie die hem te radicaal vindt. Een goedmoedige kroegbaas die gehandicapten een rondje van het huis geeft. Een revolutionair zonder aanhang, een meisje met een voorliefde voor muziek. Deze personages en veel bijfiguren nemen je mee naar een wereld waar nog een strikte rassenscheiding heerst (de dokter mag bijvoorbeeld niet in de kroeg komen) en waar armen geen kans hebben op verbetering.

Middenin die gemeenschap staat de doofstomme John Singer. In het begin leeft hij nog samen met een doofstomme vriend, maar als deze naar een kliniek moet, trekt hij alleen de stad in. Iedereen denkt dat Singer wijs is, omdat ze tegen hem kunnen praten zonder dat hij wat terug zegt. Af en toe schrijft hij iets op een papiertje, voor de rest is hij een hoffelijke luisteraar. Daarmee wordt hij min of meer een verlosser voor al die dolende zielen met hun eigen idealen en waandenkbeelden.

Singer is een tragische figuur: hij discrimineert niet, hij doet geen vlieg kwaad, maar niemand kent zijn verlangen naar zijn vriend. Sterker nog, hij weet niet eens of zijn vriend in de kliniek naar hem verlangt, want hem interesseert alleen eten, het is de vraag of hij de gebarentaal van Singer begrijpt. Het verhaal gaat behalve over sociale vraagstukken dus ook over taal en het onvermogen om daarmee anderen te bereiken. Het laat zien dat de mens uiteindelijk volkomen alleen staat in zijn leven. Dat is geen vrolijke boodschap. Maar als er één roman herdrukt moet worden als klassieker, dan is het deze wel.

Coen Peppelenbos

Carson McCullers – Het hart is een eenzame jager. Vertaald door Marion op den Camp. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 384 blz. €19,95.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 12 augustus 2005.