22/11/2011

De mistflarden van het geheugen

Er zijn weinig boeken die je met Google Maps kunt volgen, maar Porta Romana is er één. Robbert Welagen schrijft in deze roman, over een oudere man die zijn geheugen is kwijtgeraakt bij een val, heel precies op wat de hoofdpersoon ziet. Dat is functioneel, want de oude man gaat terug naar het landschap van zijn jeugd en probeert op de plekken waar hij vroeger gewoond heeft herinneringen op te roepen. Hij prent zich heel goed in wat hij ziet, ruikt en voelt. Ook als hij met de taxi naar zijn oude woonhuis in Florence gaat, maar de omgeving weer voor het eerst lijkt waar te nemen.

‘De smalle straten van het middeleeuwse centrum maakten plaats voor brede lanen van later datum. Over een laan die werd geflankeerd door oude bomen reden ze een heuvel op. De taxi had moeite met de klim. Deze omgeving had een landelijk karakter. Emilio rook de geur van bladeren, vochtige aarde en dennennaalden. (…) Hij keek naar de parasoldennen aan weerszijden van de straat. De boomstammen leken op scheefgezakte zuilen. Vanuit de taxi waren de toppen niet te zien.

Emilio Lastrucci is niet zomaar gevallen; hij is bij een ontvoering uit het raam gesprongen om te ontsnappen. Vanaf dat moment is hij zijn vroegste herinneringen kwijt. In plaats van een paar rustige dagen in een vakantieoord kiest hij ervoor om af te reizen naar Florence en Rome; de plekken waar hij zijn jonge jaren heeft doorgebracht. Daarbij heeft hij het gevoel dat hij nog steeds achtervolgd wordt door zijn eerdere ontvoerders.

Porta Romana is een prachtig boek, maar het is moeilijk te duiden waardoor dat komt. Welagen moet het niet hebben van een flamboyante stijl. Je zult nergens een zin tegenkomen die je noteert vanwege de mooie stijl. Daarentegen kom je ook geen zinnen tegen die krakkemikkig geformuleerd zijn. Net als zijn eerste twee romans Lipari en Philippes middagen (zijn derde roman Verre vrienden heb ik nog niet gelezen) weet hij een sfeer op te roepen waardoor je meegzogen wordt in het verhaal.

In dat verhaal gebeurt op zichzelf ook niet veel. Emilio wandelt veel, ontmoet af en toe mensen uit zijn verleden en soms komt er tussen de mistflarden van zijn geheugen kleine heldere momenten waarop er een glimp van vroeger gegeven wordt. Vroeger bestaat alleen nog maar uit kleine herinneringen die op zichzelf staan, geen groter verband lijken te hebben. Vroeger is een afgesloten tijdperk. Omdat je als lezer net zo veel weet als de hoofdpersoon slaat de beklemming die Emilio voelt direct over op jou. Misschien dat ik daarom Google Maps gebruikte om nog dichter in het hoofd te komen van Emilio. Dit zag hij, dit zie ik. Je wandelt landschappen binnen die je ooit gekend hebt, maar daarna kwijt bent geraakt. Je ziet de wereld voor het eerst met de wetenschap dat daar wel een sleutel is om je geheugen open te breken. Porta Romana is een roman die een adembenemend beroep doet op alle zintuigen van de lezer.