Uit liefde heeft nog nooit iemand naar mij omgekeken

Schuldig kind van Ted van Lieshout is een direct vervolg op Mijn meneer. In die autobiografische roman uit 2012 beschrijft hij de relatie die hij als elfjarige had met een oudere man, meneer Timmermans. Over pedofilie kan alleen hysterisch gediscussieerd worden tegenwoordig maar in Mijn meneer klinkt juist de stem van de rede en ook het gevoel. Van Lieshout heeft, alhoewel hij pedoseksualiteit afkeurt, de relatie nooit veroordeeld.

In Schuldig kind is de belangrijkste vraag in hoeverre zo’n ervaring doorwerkt in je verdere leven. Het boek wordt als roman gepresenteerd en bestaat voornamelijk uit een dialoog tussen de vijftienjarige Ted en zijn zestigjarige pendant. De vijftienjarige zit met allerlei vragen over de rest van zijn leven: kan hij met een gerust hart een coming-out beleven? Zal hij de ware liefde vinden? De zestigjarige is zich bewuster van de impact van die pedofiele relatie en probeert de proporties ervan voor zijn jongere zelf te begrijpen. ‘Ik vraag me al mijn hele leven af of je andere mannen bent gaan zoeken omdat je meneer Timmermans miste of omdat je gewoon zin had om andere mannen te ontmoeten.’ Want dat is er aan de hand: de jonge Ted heeft seks met mannen om aan geld te komen dat hij kan gebruiken om pesters op school van het lijf te houden. ‘Uit liefde heeft nog nooit iemand naar mij omgekeken. Behalve misschien meneer Timmermans.’

De dialoogconstructie is in het begin interessant, maar werkt op den duur wat minder omdat je steeds weet dat de stem van de vijftienjarige een reconstructie is door de zestigjarige Ted. Daardoor krijgt het geheel iets gekunstelds.

‘Je liegt.
Nou zeg!
Je liegt!
U bent zelf een leugenaar!’

Ik vermoed dat het complete verhaal vanuit een van beide perspectieven literair meer had opgeleverd. Vanuit de vijftienjarige zou het een logisch vervolg zijn op Mijn meneer en meer een gefictionaliseerde autobiografie blijven, vanuit de zestigjarige zou een meer beschouwende blik op wat er gebeurd is kunnen komen. Meer dan nu het geval is.

Schuldig kind eindigt met een nawoord en het krantenartikel ‘Hoe schuldig is een pedofiel?’ Van Lieshout stelt nogmaals dat hij ‘onder alle omstandigheden tegen seksueel contact tussen een volwassenen en een kind’ is want het kind heeft ‘geen zicht […] op eventuele gevolgen, en de volwassene heeft dat wel.’ Van Lieshout doet de kracht van zijn eigen werk wat te kort door nog eens zo’n nadrukkelijk statement te geven. Misschien behoeft de literaire lezing die expliciete afwijzing niet, maar is het wel verstandig om in de echte wereld precies te laten zien waar je staat. Naar aanleiding van een advertentie in de krant, een actie van A.H.J. Dautzenberg, om de vereniging Martijn, die opkomt voor pedofielen ruimte te geven om te bestaan, kwam Van Lieshout zelf als pedo op een lijst op internet te staan van pedojagers. Een merkwaardige omkering want hij was juist het slachtoffer van die relatie, al is het slachtofferschap niet echt aan Van Lieshout besteed. Maar zo’n subtiel gegeven is niet gewenst in een verhit debat.

De centrale vraag blijft uiteindelijk opgelost, want je kunt niet een ander leven leiden dan je geleid hebt en je weet dus ook nooit welke invloed een jeugdervaring heeft op je verdere leven.

Ik heb zelf het gevoel dat het verstikkend is om een ander de schuld te geven van iets wat jou is overkomen, omdat je ermee de regie over je leven in de handen van een ander legt.

Extra vermelding behoeft de glansrol die de moeder van Ted speelt. Een eigenzinnige vrouw met lekkere scherpe uitspraken die opkomt voor haar zoon en zichzelf. Er ligt nog een mooie moederroman in het verschiet.

Coen Peppelenbos

Ted van Lieshout – Schuldig kind. Querido, Amsterdam. 216 blz. € 18.99.

Deze recensie verscheen eerder in een kortere vorm in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 14 april 2017.

Lees ook de recensie van Jürgen Peeters hier.